Gregor Johann Mendel
(1822-1884). Avusturyalı din adamı ve botanik bilgini Mendel, bitkiler üzerindeki deneyleriyle kalıtım ya da soyaçekim yasalarını bulmuş ve çağdaş genetik bilminin öncüsü olmuştur.
Mendel, Avusturya’daki Heinzendorfta bir köylü ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Brünn’deki (bugün Çekoslovakya’daki Brno) bir manastırda önce keşiş, sonra rahip oldu. Ama, çocukluğundan beri doğa bilimlerine duyduğu ilgiyi hiçbir zaman yitirmedi. Bu yüzden, manastırdan bir süre için ayrılarak Viyana Üniversitesi’nde doğa bilimleri okudu ve öğrenimini tamamlayınca yeniden Brünn’e dönerek bir papaz okulunda ders vermeye başladı.
Manastırın bahçesindeki bitkiler üzerinde tam 15 yıl boyunca yılmadan çalışan Mendel, bahçedeki bezelyelerin birçok yönden birbirlerinden farklı olduğunu gördü. Bazıları kısa, bazıları uzun boyluydu; bazıları mor, bazıları beyaz çiçek açıyordu. Mendel, bitkilerdeki bu farklılıklara “karşıt özellikler” adını verdi. Daha sonra, bu değişik bezelyeleri birbirleriyle çaprazlamak için, bir bezelye çiçeğinden aldığı çiçektozlarını, karşıt özellikteki başka bir bitkinin çiçekleri üzerine koydu. Böylece, uzun gövdeli bezelyeleri kısa gövdelilerle, mor çiçeklileri beyaz çiçeklilerle, yuvarlak ve düzgün taneli (tohumlu) olanları buruşuk tanelilerle çaprazladı. Çalışmalarını, yedi karşıt özellik grubundan bezelyeler üzerinde sürdürdü ve her özelliğin yeni döllerde nasıl ortaya çıktığını tek tek not etti.
Bu uzun deneyler sonucunda, bitkilerdeki her özelliğin belirli yasalara uygun olarak yeni döllere aktarıldığını saptadı. Bugün Mendel yasaları olarak anılan bu kalıtım yasaları yalnız bezelyeler için değil, bütün bitkiler, hayvanlar ve insanlar için geçerlidir.
Mendel, 1866’da yazdığı bir inceleme yazısında bu buluşlarını ayrıntılı olarak açıkladı; ama çalışmaları gereken ilgiyi görmedi. Ancak 1900’de, bitkilerdeki kalıtım yasalarını araştıran bilim adamları Mendel’in bu unutulmuş makalesini bularak okuduklarında onun çalışmalarının önemi ve değeri anlaşılabildi.
