Hidroklorik Asit
Hidroklorik asit, hidrojen klorür gazının suda çözünmesiyle elde edilir. Bu bileşik gaz halindeyken de, sıvı haldeyken de renksizdir ve yakıcı, keskin bir kokusu vardır. Hidrojen klorür gazı bazı yanardağlardan ve sıcak su kaynaklarından çıktığı için doğada da bulunur. Sanayide ise derişik sülfürik asit ile sodyum klorürün (sofra tuzunun) birlikte ısıtılmasıyla ya da hidrojen ve klor gazlarının denetimli koşullarda doğrudan birleştirilmesiyle elde edilir. Nemli havada hidrojen klorür gazı beyaz bir dumana dönüşür; bu duman, gazın suda çözünmesiyle oluşan hidroklorik asit damlacıklarıdır.
19. yüzyılın başlarında hidrojen klorür gazı sudkostik (sodyum hidroksit) üretiminde bir yan ürün olarak açığa çıkar ve ayrı bir kapta toplanmadığı için doğrudan havaya karışırdı. Çok geçmeden bu gazın insan sağlığını bozduğu, bitki örtüsünün yok olmasına ve akarsulardaki balıkların ölmesine yol açtığı anlaşıldı. Bu olumsuz etkilerini önlemek üzere, gazı içi taş döşeli kulelerden geçirirken bir yandan da taşların arasından su sızdırma yöntemi denendi. Böylece hidrojen klorür suda çözünüyor ve hidroklorik aside dönüşüyordu. Bu asitten birçok alanda yararlanılabileceği anlaşılınca, çevre sağlığı açısından büyük tehlike yaratan zararlı bir atık yerine çok yararlı bir yan ürün elde edilmiş oldu.
Hidroklorik asit metalürjide demir ve çelik levhaların kirini, pasını temizleyerek galvanizlemeye (çinkoyla kaplamaya) ya da teneke yapımına (kalayla kaplamaya) hazır duruma getirmek için kullanılır. Kuru pillerin temel maddesi olan amonyum klorür (nışadır) üretiminde, boyarmaddelerin, çeşitli ilaç, parfüm ve plastiklerin, örneğin polivinil klorürün (PVC) yapımında önemli bir başlangıç maddesidir. Ayrıca ham petrolün kuyulardan akışını kolaylaştırmak ve kemiklerden tutkal elde etmek için de hidroklorik asitten yararlanılır. Derişik nitrik asit katılmış hidroklorik asit, altın ve platin gibi soy metallerin bilinen tek çözücüsüdür; bu yüzden simyacıların “kral suyu” diye adlandırdıkları bu karışım eskiden altının saflığını sınamak için kullanılırdı. İnsanın mide salgısında da çok az miktarda hidroklorik asit bulunur ve yiyeceklerin sindirilmesine yardımcı olur.
Kullanım için satışa sunulan ve kimyasal açıdan katışıksız olmayan hidroklorik asidin ticaretteki bir adı da “tuzruhu”dur.
