İngiliz Doğu Hindistan Şirketi
İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, 1600'de İngiltere tarafından kurulan ayrıcalıklı şirket. Başlangıçtaki kuruluş amacı, Hollanda'nın egemenliğindeki Endonezya baharat ticaretini engellemek olan şirket, 1623'te Ambon'da HollandalIların İngiliz tüccarlarını kılıçtan geçirmesinden sonra, çabalarını, 1612'de Surat'ta bir üs kurmuş olduğu Hindistan yarımadası üstünde yoğunlaştırdı.
1640'ta Madras'ta bir ticaret merkezi kurduktan sonra, 1657'de yeni ayrıcalıklar elde etti: Para basma; ticaret sömürgelerinde İngiliz uyrukluları gerektiğinde yargılama hakkı; hıristiyan olmayan devletlerle barış ve savaş yapma yetkisi; vb. 1668'de Charles ll'nin Portekiz prensesi Catherine of Bragança'yla evlenmesi sırasında drahoma olarak elde ettiği Bombay'ı kendisine bırakmasıyla güçlenen şirket, Hindistan pamukluları, ipek, baharat ve güherçile ticaretiyle elde edilen büyük kâr sonucu, hissedarlarına 1660-1700 arasında yılda ortalama % 25 kâr payı dağıttı.
İngiliz sömürge yöneticisi Robert Clive, şirketin Madras'taki konumunu sağlamlaştırdı (1750-51). Ne var ki, Bengal ve Bihar'da vergi toplama yetkisinin verilmesinden sonra, yüksek görevlileri 1760 yıllarında bu iki bölgenin zenginliklerini yağmalayarak, hem iki bölgeyi, hem de şirketi iflasın eşiğine getirdiler. İngiliz yönetici Warren Hastings'in yönetimde yaptığı çeşitli değişikliklerden (1774-85) sonra, yeniden güçlenen ve Hindistan'da yeni etki alanları elde eden şirket, bir süre sonra, yeni yolsuzluklar sonucunda, mali yönden yeniden kısıtlandı ve 1784'te İngiltere hükümetinin çıkardığı Hindistan Yasası'yla, şirketi destekleyecek bir denetim kurulu oluşturuldu.
1786-1793 arasında genel müdürlüğünü yapan Lord Cornwallis'in yönetiminde bir kez daha güçlenen şirket, XIX. yy'da, Hindistan'ın büyük bölümü üstünde denetim sağlamasına karşın, gelirlerinin çoğunun savaş ve yönetim harcamalarıyla tükenmesinin yanı sıra, ayrıcalıklarını hükümetin her 20 yılda bir yenilenmesi uygulaması getirilmesi sonucunda, gün geçtikçe zayıfladı. Ticaret tekeli 1813'te kaldırılıp, 1833'te feshedilerek basit bir yönetim şubesine dönüştürüldü. 1858'de Hindistan'daki sipahiler ayaklanmasının ardından bütünüyle feshedildi ve Hindistan doğrudan İngiltere hükümetinin yönetimine girdi.