James Joyce
(1882-1941). İrlandalI yazar James Joyce, kullandığı dilin özgünlüğü ve romanlarının içeriğinin karmaşıklığıyla, dünya edebiyatının yapıtları en çok tartışılan yazarlarındandır. 20. yüzyıl romancılığında Ulysses (1922) ve Finnegans Wake (1939; “Finnegan’ın Uyanışı”) adlı yapıtları bir dönüm noktasıdır. Okuyucuyu zorlayan güç bir dille yazılan bu romanların içerdiği çeşitli anlam düzeylerinin kavranabilmesi için, birkaç kez okunması gerekir. Joyce, ayrıca şiirler, öyküler ve bir de oyun yazmıştır.
James Joyce, Dublin’de doğdu. 10 kardeşin en büyüğüydü. Cizvit okullarında eğitim gördükten sonra dil eğitimini Dublin’deki University College’da sürdürdü. Babasının içki içmesine ve ailesini yoksul düşüren borçlara karşın, öğrenciliğini başarıyla sürdüren Joyce, dil öğrenme konusunda da çok yetenekliydi. Üniversitedeyken Ibsen’i okuyabilmek için Norveççe öğrendi ve Ibsen’in oyunlarından biri üzerine bir inceleme yazdı. İncelemesi bir dergide yayımlandı. Bu başarı Joyce’un yazar olma isteğini kamçıladı.
Öğrenim yıllarında Katolik dinine inancını yitirmeye başladı. İrlanda’dan ayrılan Joyce, ölümüne kadar ailesiyle birlikte Triyeste, Zürich ve Paris’te yaşadı. Geçimini İngilizce ders vererek sağlamaya çalıştı. II. Dünya Savaşı’nda Fransa’nın işgali üzerine, Zürich’e döndü ve orada öldü.
Joyce’un Ulysses'ten önce yazdığı en önemli yapıtı özyaşamöyküsel bir roman olan ve ilk kez The Egoist adlı dergide 1914-15 yıllarında yayımlanan Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi'dir (A Portrait o f the Artist as a Young Man). Joyce kendisini, Ulysses'in de baş kişisi olan Stephen Daedalus’la özdeşleştirmiştir. Romanın özgünlüğü, kahramanın yaşantısını kendi bilinci ve duyarlılığı aracılığıyla sergilemesinden kaynaklanır. Kısa öykülerden oluşan Dublinliler (Dubliners; 1914) ve tek oyunu olan Sürgünler (Exiles; 1918) ilk dönem yapıtlarındandır.
Çoğu bölümleri bir dergide çıkan Ulysses, 1922’de Paris’te yayımlandı. Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi gibi, Ulysses'in de bazı bölümleri cinsellik konusunu ele aldığından kitap yayımlandıktan hemen sonra birçok ülkede yasaklandı. ABD’de mahkemelik olan Ulysses, ancak 1933’te aklandıktan sonra yeniden basılabildi.
Roman, Dublin’de 16 Haziran 1904 günü geçen olayları olağanüstü bir ayrıntı zenginliğiyle anlatır. Homeros’un Odysseia adlı destanındaki serüvenleri anımsatan olayların yer aldığı yapıtın tümü, izlenmesi güç biçim denemelerini içerir. Joyce bazen hiç noktalama kullanmaz. Ulysses’te “bilinç akımı” tekniğini kullanarak, kişilerinin düşünceleriyle bağlantılar kurar.
Joyce’un öbür büyük romanı Finnegans Wake, Ulysses’ten daha da karmaşıktır. Görünüşte roman, Dublinli bir meyhaneci olan Humphrey Chimpden Earwicker’in gördüğü bir düşün öyküsüdür. Bu düşün içinde binlerce başka düşe yer verilir. Joyce, gündelik yaşamdaki sözcüklerden yola çıkarak, sözcük oyunları yapar ve sözcükler türetir.
