Kenya
Kenya, Doğu Afrika’da, İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi bağımsız bir cumhuriyettir. Kuzeyinde Sudan ile Etiyopya, doğusunda Somali ile Hint Okyanusu, güneyinde Tanzanya ve batısında Uganda yer alır. En batı sınırını Victoria Gölü oluşturur. Ülke yedi eyalete ayrılmıştır.
Doğal Yapı
Kenya’nın sığ kıyı şeridi boyunca, koy ve küçük körfezler ile anakaradan ayrılan adalar bulunur. Kuzeyde ülkenin yaklaşık beşte üçünü oluşturan bölümü, çorak bir bölgedir. Çevresinde bodur ağaççık ve çalılıkların yer aldığı bu bölgede pek çok yabanıl hayvan bulunur; burada sığır ve deve sürülerini güden göçebe çobanlar yaşar.
Kıyı şeridinden içerde, dağların eteklerine kadar uzanan dikenli çalılıklarla kaplı topraklar yer alır. Kuzeye ve güneye uzanan Aberdare Dağları’nın en yüksek noktası 3.999 metre yüksekliğindeki Oldoinyo Lesatima’dır. Sönmüş bir yanardağ olan 5.199 metre yüksekliğindeki Kenya Dağı Aberdareler’in doğusunda, Afrika’nın en yüksek ikinci dağıdır. Batısında ise Suriye’den başlayan Şeria vadisini 4.800 km boyunca güneye doğru izleyen Büyük Rift Vadisi vardır. Büyük Rift Vadisi yer yüzeyinde derin bir yarık oluşturan bir çöküntü vadisidir. Rift Vadisi’nin batısında yüksek yaylalar ve dağlar yer alır. Buradaki en yüksek dağ Uganda sınırında bulunan 4.321 metre yüksekliğindeki Elgon Dağı’dır.
Ekvator Kenya’nın ortasından geçer. Ülkenin kuzey bölümünde sıcak ve kuru bir iklim görülür. Rudolf Gölü çevresine yıllarca yağmur düşmediği olur. Yüksek bölgelerde yağışlar oldukça yoğundur ve hava serin rüzgârların etkisindedir. Victoria Gölü’nün kıyılarında tropik iklim egemendir. Denize yakın yöreler sıcak ve oldukça nemlidir.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 3’ünü kaplayan ve genellikle dağlık bölgelerde bulunan ormanlar büyük önem taşır. En fazla yağış alan yörelerdeki bu ağaçlar, çevrelerini nemlendirir; kökleri toprak kaymasına engel olur. Bu doğal ormanlarda büyük kâfurağaçları, Afrika sedirleri, dev bambular ve çeşitli tropik ağaçlar yetişir. Kenya yabanıl yaşamıyla dikkat çeker. Tarıma elverişli olmayan geniş topraklar av alanlarına dönüştürülmüştür. Bunların en büyüğü Tsavo Ulusal Parkı’dır. Aslan ve gergedanlardan, boyları 30 santimetreyi geçmeyen dikdik adlı küçük antiloplara kadar değişik yabanıl hayvanlarıyla Kenya, dünyanın dört bir yanından turist çeker. Bu nedenle turizmin önemi artmaktadır.
Halk
19. yüzyılda, hayvancılıkla geçinen savaşçı Masai kabilesi, ülkenin büyük bir bölümüne egemendi. Masailer sığır beslerken, öbür Afrikalılar yaşamlarını çiftçilik ve göl balıkçılığı ile sürdürüyordu. 1890’larda Avrupalılar bölgeye yerleşmeye başladıktan sonra, en verimli tarım topraklarının çoğuna el koydular. Kenya’nın 1963’te bağımsızlığını kazanmasının ardından, hükümet büyük tarlaları Afrikalı çiftçiler arasında paylaştırdı ve halkı kooperatifleşmeye özendirdi. Çağdaş tarım yöntemlerinin uygulanabilmesi için toprak sahibi küçük çiftçilerin birlikte çalışmaları sağlandı.
Kenya’nın nüfusunu çoğunlukla Afrikalılar oluşturur. Ülkede az sayıda Avrupalı, Asyalı ve Arap yaşar. Afrikalılar içinde en kalabalık topluluk Kikuyular’dır. Kenya’da Kikuyular’ dan başka 30’dan fazla Afrikalı etnik topluluk vardır. Ülkede pek çok dil kullanılır. En yaygın konuşulan diller İngilizce ile Bantu dillerinden biri olan ve birçok Arapça sözcük içeren Svahili’dir.
Başkent Nairobi üniversitenin de bulunduğu çağdaş bir kenttir. Güneydoğuda bir mercanada üzerine kurulu Mombasa’da Doğu Afrika’nın en iyi derin su limanı olan Kilindini bulunur. Daha kuzeyde, kıyıda Malindi kenti yer alır. Güzel bir tatil merkezi olan Malindi’de Portekizli denizci Vasco da Gama’nın 1498’de diktiği bir sütun vardır. Kisumu, batıda Victoria Gölü kıyısında demiryolu bağlantısı olan bir liman kentidir.
Tarım
Kenya’nın en önemli gelir kaynağı tarım ürünleridir. Ama ülke topraklarının büyük bölümü tarıma elverişli değildir ve çiftçilik çoğunlukla yüksek bölgelerle sınırlıdır. Afrikalı ve Avrupalı çiftçilerin yetiştirdiği ürünlerin yalnızca bir bölümü iç tüketime ayrılırken, çoğu başka ülkelere satılır. Buğday ve mısır üretiminin yanı sıra sığır, domuz, kümes hayvanları ve koyun yetiştiriciliği önemlidir. Mandıracılık yüksek bölgelerin çevresindeki kasabalarda büyük önem taşır.
Dışarıya satılan en önemli ürünler hoş tadıyla ünlü kahve ile batıdaki yüksek bölgelerde yetiştirilen çaydır. Böcek ilacı yapımında kullanılan pireotu bir başka önemli dış ticaret ürünüdür. Kabuğu hayvan derilerinin işlenmesinde (sepileme) kullanılan mimoza da yüksek bölgelerde yetiştirilir.
Deniz kıyısındaki düzlüklerde ekilen lifli bir bitki olan sisal, pamuk ve şekerkamışı gelir sağlayan başlıca ürünlerdir. Bunlardan başka kaju, hindistancevizi ve ananas da yetiştirilir.
Madencilik, Sanayi ve Ulaşım
Kenya’nın güneyindeki Magadi Gölü’nden büyük miktarlarda soda elde edilir. Ülkede çıkarılan öbür mineraller bakır, kiyanit, porselen yapımında kullanılan mullit, grafit, tuz ve altındır. Büyük kentlerdeki fabrikalarda konserve yiyecek, bira, alkolsüz içecekler, sigara, battaniye, ayakkabı ve cam ürünleri üretilir. Ülkede büyük çimento fabrikaları vardır. Tana Irmağı üzerinde kurulu hidroelektrik santralı ülkeye elektrik sağlar. Kenya’daki tek doğal yakacak odundur. Dışarıdan alman petrol Mombasa’da arıtılır.
1895-1903 arasında yapılan Mombasa-Kisumu arasındaki demiryolunun ilk adı Uganda Demiryolu idi. O zamanlar, Kenya ile Uganda arasındaki sınır bugünküne göre daha doğudaydı. Sonradan, Nakuru’dan başlayan ve Nil’i geçerek Uganda'nın içlerine uzanan yeni bir demiryolu yapıldı. Günümüzde, Kenya ile Uganda arasındaki taşımacılığın büyük bölümü bu hat üzerinden yapılmaktadır. Demiryolu ağının yüksek bölgelerde de pek çok kolu vardır. En önemli karayolu Nairobi’yi batıda Uganda’ya ve güneyde Tanzanya’ya bağlayan yoldur. Düzenli hava seferleri Nairobi’yi öbür Afrika ülkelerine ve Avrupa’ ya bağlar.
Tarih
19. yüzyılın sonlarında İngiltere, Fransa ve Almanya gibi güçlü Avrupa devletleri verimli toprakları, yeraltı zenginlikleri ve ucuz işgücü bulunan Afrika’yı ele geçirmeye çalıştılar. İngiltere. 1895’te Doğu Afrika'nın yukarı bölümünü “koruması” altına aldı. Böylece, öbür Avrupa ülkelerinin bölgeye el atmalarını engelleyen İngiltere, yönetimi ele alarak İngiliz şirketlerinin ve çok sayıda zengin Avrupalı çiftçinin iklimi elverişli ve toprakları verimli olan yüksek bölgelere girmesini sağladı. 1920’de “koruma” konumundan çıkarılan bölge, bir İngiliz sömürgesine dönüştürüldü ve ülkedeki en yüksek dağdan esinlenilerek “Kenya” adını aldı. Zengibar'dan kiralanan kıyı şeridi İngiliz koruması altında kaldı. II. Dünya Savaşı’nda Kenya, Etiyopya ve Somali’de bulunan İtalyanlar’a karşı yürütülen harekâtın merkezi olurken, Kilindini de önemli bir deniz üssüne dönüştü. Savaştan sonra ülkeye çok sayıda İngiliz yerleşti. 1952’de, çoğu Kenya’nın orta kesiminde yaşayan Kikuyular, Avrupalılara karşı ayaklandı. Ülkedeki yabancı varlığına ve Kenya topraklarına el konmasına karşı çıktılar. Mau Mau Ayaklanması olarak bilinen bu ayaklanma ancak 1960’ta bastırılabildi.
Kenya’ya 1963’te içişlerinde bağımsızlık verildi ve aynı yıl içinde tam bağımsızlığı tanındı. İngilizler ’in 1950’lerde, yıllar boyu hapiste tuttuğu bağımsızlık mücadelesinin önderlerinden Jomo Kenyatta ülkenin ilk başbakanı oldu. Kenyatta, sonraki yıl yeni Kenya Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanlığına getirildi. 1978’de öldüğünde yerine Daniel arap Moi geçti. Kenya’nın seçimle işbaşına gelen ulusal bir meclisi vardır. Ülke, İngiltere, Almanya Federal Cumhuriyeti ve Uganda ile yakın ticaret ilişkileri içindedir.
Kenya'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 582.646 km2.
Nüfus: 22.020.000 (1987).
Yönetim: İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi olan bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Nairobi.
Doğal Yapı: Ülkenin kuzeyi genellikle çoraktır ve çalılıklarla örtülüdür. 250 km uzunluğundaki Rudolf Gölü ve batıdaki birkaç yüksek dağ bu bölgede yer alır. Güneydoğuda çalılıklarla kaplı alçak kıyı şeridi güneybatıya doğru yükselir ve 1.500-2.700 metre yükseklikteki engebeli verimli düzlüklere ulaşır. Düzlüklerin ardında Aberdare, Kenya ve Elgon dağları bulunur. Yükseltiler Victoria Gölü'nün kıyılarına doğru alçalır ve deniz düzeyine göre 1.130 metreye kadar iner.
Başlıca Ürünler: Kahve, çay, şeker, buğday, arpa, sisal, mısır, pamuk, mimoza kabuğu, deri, hindistancevizi, kaju, soda, pireotu, petrol ürünleri.
Önemli Kentler: Nairobi, Mombasa, Nakuru, Malindi, Kisumu, Eldoret, Marsabit, Wajir.
Eğitim: İlköğrenim zorunlu ve parasızdır.
