Kimyasal bileşim yasaları
Kimyasal bileşim yasaları, XIX. yy. başlarında ortaya konan, kimyada nicel ölçümlemenin ilk kez kullanılmasının sonuçlarından biri olan yasalar.
1799'da Joseph Proust, belirli oranlar yasasını ("değişmez bileşim yasası" da denir) ortaya atmıştır. Buna göre bileşikler, nasıl elde edilirlerse edilsinler, her zaman belirli ve değişmez oranlarda elementlerden oluşurlar. Sözgelimi tebeşir ya da kalsiyum karbonat (Ca-C03), her zaman ağırlıklı olarak % 40 kalsiyum, % 12 karbonat ve % 48 oksijenden oluşur.
1803'te John Dalton, katlı oranlar yasasını geliştirmiştir. Bu yasaya göre, iki element birden çok bileşik oluşturmak için birleşirse, birinci elementin değişmez bir ağırlığıyla birleşen ikinci elementin ağırlıklarının oranı küçük bir tam sayı olur. Sözgelimi, karbon ve oksijen iki bileşik oluşturabilir: Karbon monoksit, karbon dioksit. Karbon monoksitte 12 g karbon 16 g oksijenle birleşir; karbon dioksitteyse aynı ağırlıktaki (12 g) karbon, 32 g oksijenle birleşir. Dolayısıyla, 12 g karbonla birleşen oksijenin ağırlık oranı 32/16 ya da 2'dir. Dalton'un da önerdiği bileşim ağırlıkları yasasına göre, her bileşikte bir elementin ağırlık oranı, o elementin atom ağırlığıyla ya da atom ağırlığının katlarıyla gösterilir (bu yasa, atom kuramından önce ortaya atıldığı için, daha genel sözlerle dile getirilmiştir). Bileşim ağırlıkları yasasının, doğrudan doğruya atom kuramından yola çıktığı saptanabilir. Su (H20) örneği ele alındığında, her su molekülü iki hidrojen atomu (atom ağırlığı 1) ile bir oksijen atomundan (atom ağırlığı 16) oluşur. Yani bütün su molekülleri, ağırlık olarak 2 bölüm hidrojen ile 16 bölüm oksijenden olmuştur. Bütün öbür bileşikler de benzer biçimde çözümlenebilir.
Nicel deneysel tekniklerin ilk kez kullanılmasına dayanılarak önerilen bu üç yasa, Dalton'un atom kuramını geliştirmesini (1803) sağlamıştır.