Kükürt
Kükürt, bir ametal, yani metal özellikleri taşımayan bir elementtir. Doğada hem yalın halde sarı renkli kristaller biçiminde, hem de başka elementlerle yaptığı sülfür ve sülfat bileşikleri halinde bulunur. Kükürt bileşiklerinden çoğunun sülfür, sülfat gibi adlar taşımasının nedeni, bu elementin batı dillerindeki bir adının da “sülfür” olmasıdır. Bu yüzden kimyadaki simgesi S olan kükürtün atom numarası 16, atom ağırlığı ise 32,064’tür. Kükürt çok kolay tutuşup yanan bir maddedir.
Dünyadaki kükürtün onda dokuzu, ABD’nin Louisiana ve Texas eyaletlerinde bulunan dev kubbeler biçimindeki yeraltı oluşumlarından elde edilir. Bu yataklar 1865’te keşfedilmişti, ama uzun süre kükürtü buralardan dışarı çıkarmanın yolu bulunamadı. Sonunda 1903’te Herman Frasch, kendi adıyla anılan yöntemi buldu. Bugün de uygulanmakta olan bu yöntemde, yüzeyden kükürt yatağına kadar, iç içe yerleştirilmiş üç boru daldırılır. Daha dıştaki iki borunun arasından aşağıya kaynar su püskürtülür; kaynar su yataktaki kükürtü eritir. En içteki borudan da aşağıya basınçlı hava basılır. Basınçlı hava, erimiş haldeki kükürtün ortadaki borudan yüzeye çıkmasını sağlar.
Kükürt, yanardağların bulunduğu ülkelerde, özellikle de Japonya'da ve İtalya’daki Sicilya’da, oldukça katışıksız halde bulunur. Doğada, başka elementlerle oluşturduğu bileşikler halinde bulunduğu en yaygın kayaç türleri ise, kalsiyum sülfat yapısındaki jips (alçıtaşı) ve anhidrittir. Metal piritleri de kükürt bileşikleri içerir.
Kükürt değişik fiziksel biçimlerde bulunabilir; aynı maddenin değişik biçimlerine alotrop denir.
Kükürtün en önemli kullanım alanı sülfürik asit üretimidir. Kauçuğun sertleştirilmesi işleminde de kükürt kullanılır. Böcekleri ve zararlı mantarları öldürmek için ağaçlara sıkılan kimyasal maddelerin içinde kükürt vardır; bazı ülkelerde üzüm bağlarına, kükürt tozu serpilir. Kükürt, barut ve bazı zehirli gazlar ile ilaç ve merhem yapımında da kullanılır. Piyasada sülfamit olarak bilinen sülfonamitler bakterilere karşı çok etkili bir ilaç grubudur; zatürree ve menenjit gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Saçta, yünde, yumurtada ve ayrıca sarımsak, hardal, bayırturpu ve lahana gibi bitkilerde, az miktarda kükürt vardır. Lahana pişerken çıkan ağır kokuya hidrojen sülfür gazı neden olur. Yumurta ve hardal kaşıklarının kararmasının nedeni de, bu maddelerde bulunan kükürttür. Kükürt, çelik için zararlıdır; bu nedenle ham petrol antılırken kükürtünün giderilmesi gerekir.
Kükürt dioksit ağır, renksiz, keskin kokulu ve zehirli bir gazdır. Bakır piritlerinin ve demir piritlerinin açıkta, yani hava bulunan ortamda kavrulması yoluyla elde edilir. Kömür, petrol gibi kükürt içeren yakıtların dumanında büyük miktarlarda kükürt dioksit vardır; kükürt dioksit, sanayi bölgelerinde ve kentlerde hava kirliliğine, ayrıca asit yağmurlarına yol açar. Kükürt dioksitin başlıca kullanım alanı sülfürik asit üretimidir. Kükürt dioksitten çeşitli malzemelerin renginin giderilmesinde ağartma maddesi olarak da yararlanılır. Bu gazı çıkaran kalsiyum bisülfat ve sodyum bisülfat gibi maddeler ise, kâğıt hamuru, yün, ipek gibi maddelerin ağartılmasında kullanılır.
