Kumtaşı
Kumtaşı, doğal bir bağlayıcı maddeyle birbirine yapışmış kum tanelerinden oluşan bir kayaç türüdür. Kumtaşı, çağlar öncesinde suların çökelttiği bir tortul kayaçtır. Kum taneleri okyanusların ve göllerin
dibine çökmüş ve daha sonra yerkabuğundaki şiddetli altüst oluşlar sırasında basınç altında kalarak sıkışmıştır. Kum tanelerini birbirine yapıştıran doğal bağlayıcı maddeler, tanelerin içinden kaynaklanabilir ya da sularla birlikte dışardan taşınmış olabilir. Her iki durumda da sular kumların arasından süzülürken bu maddelerin çökelmesine ve kum tanelerinin birbirine yapışmasına yol açar.
Kumtaşının görünümü ve sertliği, taşı oluşturan kum ile kum tanelerini birbirine yapıştıran maddelerin türüne bağlıdır. En yaygın bağlayıcı maddeler silis, demir oksit ve kalsiyum karbonattır. Silisle birbirine yapışmış kum tanelerinden oluşan kumtaşına kuvarsit denir; sert ve yoğun bir kayaç olan kuvarsit, oluşum süreci sırasında yüksek sıcaklığın ve basıncın etkisi altında kalmıştır. Bu koşullarda çözünmüş silis, kumu oluşturan silis tanelerinin çevresine ve aralarındaki bütün boşluklara
çökelmiştir. Bu nedenle kumtaşı, bütünüyle katı bir silis kütlesidir ve ancak mikroskop altında incelendiğinde kum tanelerinden oluştuğu anlaşılabilir. Demir oksitle bağlanan kumtaşlarında ise taneler aralıklıdır ve böylece oluşan gözenekli kayaç kolayca kıralarak dağılabilir. Kalsiyum karbonatla bağlanmış kumtaşlarının bazı özellikleri kireçtaşınmkilerine benzer.
Kumları oluşturan çeşitli maddeler, KUM VE ÇAKIL maddesinde anlatılmıştır. Demir içeren kum tanelerinden, sarı ve kırmızı kumtaşları ortaya çıkar. Katışıksız silis kumları ise, beyaz kumtaşlarını oluşturur. Çok az miktarlarda başka mineraller içerenlerin rengi yeşildir. Kalkerli ya da kireçli kumtaşları ise gridir.
Kumtaşı dünyada en yaygın bulunan ikinci kayaç türüdür. Kumtaşından daha bol bulunan tek kayaç türü şeyidir. Yerkabuğunun yüzey kesimlerini oluşturan kayaçların yüzde 10 ile yüzde 20 arasındaki bölümü kumtaşıdır.
Bağlayıcı maddeleri güçlü olmayan kumtaşları, kırılıp öğütülerek inşaat kumu yapımında kullanılır. Sert ve aşınmaya karşı dayanıklı kumtaşlarından ise yapıtaşı olarak yararlanılır. Eskiden düzgün yüzeyli ve cilalı görünümlü kaldırım ve parke taşları da kumtaşlarından elde edilirdi. Sert kumtaşlarından ise değirmentaşı ve bileğitaşı olarak yararlanılır.
