Murad (Osmanlı Padişahları)
Osmanlı Devleti’nde Murad adlı beş padişah vardır.
Murad I (1326-1389)
Hüdavendigâr sanıyla anılan I. Murad 3. Osmanlı padişahıdır. Orhan Gazi’nin oğludur. 1326’da Bursa’da doğdu. 1340’larda Bursa sancakbeyliği yaptı. 1350’lerde ağabeyi Süleyman Paşa’nın önderlik ettiği Rumeli fetihlerine katıldı. Orhan Gazi’nin 1361’de ölmesi üzerine padişah oldu. I. Murad tahtı için rakip gördüğü iki kardeşini öldürterek Osmanlı tarihinde daha sonra pek çok örneğine rastlanacak olan kötü bir geleneği başlattı. O güne kadar Osmanlı Devleti’nde önemli görevlere padişahların kardeşleri ya da oğulları atanırken I. Murad kardeşi kalmadığı, çocukları da küçük olduğu için Lala Şahin Paşa’yı beylerbeyliğe, Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’yı da kazaskerliğe getirdi.
Başkenti Bursa’dan Edirne’ye taşıyan I. Murad Rumeli’deki Osmanlı topraklarını genişletmeye girişti. Buna karşılık Bulgarlar ve Sırplar papaya başvurarak yardım istediler. Papa V. Urbanus’un çağrısıyla oluşturulan Haçlı ordusunu Osmanlı komutanlarından Hacı İlbey, Sırpsındığinda yenilgiye uğrattı (1364). Rumeli’deki fetihleri 1374’e kadar sürdüren I. Murad, Batı Trakya’yı, Makedonya ve Bulgaristan’ın büyük bölümünü Osmanlı topraklarına kattı. Bundan sonra bir süre Anadolu’ya geçip Germiyanoğulları, Hamidoğullan, Candaroğulları gibi komşu beyliklerle uğraştı. 1386’da Karamanoğulları’nın elindeki Konya’yı aldı.
Aynı yıl Rumeli’deki fetihler de Niş’e (bugün Yugoslavya’da) kadar yayılmıştı. 1388’de Bosna’ya giren Osmanlı birlikleri Sırp ve Bosna prenslerinin ortak ordusu karşısında yenilgiye uğrayınca I. Murad iki koldan harekete geçti. Vezir Çandarlı Ali Paşa Bulgaristan’ın kuzeyine yönelirken I. Murad da güneyden ilerledi. Bulgar Kralı V. İvan (Şişman) teslim oldu. Üsküp yakınlarında birleşen Osmanlı birlikleri Sırp, Hırvat ve Arnavut askerlerinden oluşan bir ordunun Kosova’da olduğunu öğrenince buraya yöneldiler. 28 Ağustos 1389’da Kosova’da yapılan savaş, Osmanlı ordusunun yenilgisiyle sonuçlandı. I. Murad savaş alanında Miloş Obiliç adlı bir Sırp soylusu tarafından öldürüldü.
Murad II (1404-1451)
6. Osmanlı padişahıdır. I. Mehmed’in (Çelebi Mehmed) oğludur. Babasının Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra çekildiği Amasya’da doğdu. Çocukluğu Fetret döneminin yoğun mücadeleleri içinde geçti. Babası 1413’te Osmanlı tahtına egemen olunca Murad da Amasya sancakbeyliğine getirildi. Bu yıllarda çevredeki beyliklere karşı savaşlara girişti. 1420’de İsfendiyaroğullarinın elindeki Samsun’u aldı. Babasının ölümü üzerine 1421’de Edirne’ye giderek tahta çıktı. Hükümdarlığının ilk üç yılında kardeşi Mustafa Çelebi’yle Bizanslılar’ın Osmanlı tahtını ele geçirmesi için salıverdikleri Yıldırım Bayezid’in oğlu olduğu öne sürülen Şehzade Mustafa Çelebi’nin (Düzmece Mustafa) ayaklanmalarıyla uğraştı. Ardından Rumeli’de yeni fetihlere girişti. 1430’da Selanik’i aldı.
1435’te Timur’un torunu Şahruh batıya doğru sefere çıkınca Anadolu Beylikleri’ni birlikte karşı koymaya çağırdı. Şahruh Anadolu’ya gelmeyince çağrısına uymayan Karamanoğullarina karşı bir sefer düzenleyerek İsparta-Konya yöresini aldı. 1437’de çıktığı Rumeli seferinde Eflâk’a kadar ilerledi. 1439’da Sırbistan’ın büyük bölümünü ele geçirdi. 1440’taki Belgrad kuşatmasının başarısızlığa uğramasının ardından Osmanlı ordusu Erdel’de Macarlar’a yenildi. Karamanoğullan
bu yenilgiden yararlanarak Akşehir ve Beyşehir’i alınca II. Murad Anadolu’ya geçti. Karamanoğlu
İbrahim Bey’e ağır bir darbe indirip hemen Rumeli’ye döndü. Osmanlı ordusu Sofya’ya kadar ilerleyen Macarlar karşısında büyük kayıplara uğrayınca II. Murad barış istemek zorunda kaldı. 1444’te imzalanan Edirne-Segedin Antlaşması’nın ardından da tahtı 12 yaşındaki oğlu II. Mehmed’e (Fatih Sultan Mehmed) bıraktı. Ama bu durumu fırsat bilen Haçlılar’ın karadan ve denizden saldırıya geçmeleri üzerine başta sadrazam Çandarlı Halil Paşa olmak üzere devlet adamlarının isteği üzerine II. Murad yeniden tahta çıktı. Anadolu askeriyle birlikte Edirne’ye gelen II. Murad Kasım 1444’te Haçlı ordusunu Varna’da bozguna uğrattı. Bundan sonraki yıllarda da Rumeli’deki Osmanlı egemenliğini güçlendirmeye çalıştı. 1448’de II . Kosova Savaşı’nda Jânos Hunyadi komutasındaki Macar-Sırp ordusunu yenerek Haçlılar’ın gücünü kırdı. 1450’deki Arnavutluk seferinden döndükten sonra hastalanan II. Murad Edirne’de öldü.
Murad III (1546-1595)
(1546-1595). 12. Osmanlı padişahıdır. II. Selim’in oğludur. Babasının şehzadeliğinde sancakbeyi olarak bulunduğu Manisa’da doğdu. Çocukluğu Manisa, Konya ve İstanbul’da geçti. Babası 1562’de veliaht olunca Murad da Manisa sancakbeyliğine atandı. Babasının padişahlığı sırasında (1566-74)
da bu görevde kaldı. II. Selim’in ölümü üzerine 1574’te İstanbul’a giderek tahta çıktı. III. Murad dönemi özellikle İran savaşlarıyla geçti. 1578’de başlayıp aralıklarla 1590’a kadar süren Osmanlı-İran savaşları sonunda Azerbaycan ile Gürcistan’ın bir bölümü Osmanlı egemenliğine geçti. Batıda da Lehistan (Polonya) Osmanlı korumasını kabul etti. Bu durum Avusturya ile savaşa yol açtı. IÎI. Murad 1593’te başlayan Osmanlı-Avusturya Savaşı sürerken öldü.
Murad IV (1612-1640)
(1612-1640). 17. Osmanlı padişahıdır. I. Ahmed’in oğludur. İstanbul’da doğdu. Babası I. Ahmed’in 1617’de ölmesinden sonra padişah olan amcası I. Mustafa’nın iki kez tahttan indirilmesi, kardeşi Genç Osman’ın öldürülmesi gibi olaylarla dolu geçen bir çocukluktan sonra henüz 11 yaşındayken tahta çıktı. Yönetim annesi Kösem Sultan’ın elindeydi. Karışıklıklarla geçen 10 yıllık bir dönemden sonra 1632’de yönetimi eline aldı. Sadrazamdan başlayarak birçok devlet adamını astırdı, sert önlemlerle İstanbul’da düzeni sağladı.
IV. Murad 1635’te ilk doğu seferine çıktı. Revan’ı, Hoy’u, Tebriz’i aldı. Ama dönüşünden sonra İranlılar yeniden Osmanlı topraklarına saldırınca 1638’de ikinci kez doğu seferine çıktı. Bu kez hedefi Bağdat’tı. İran Şahı I. Safi de ordusuyla Bağdat’a gelmişti. IV. Murad 40 gün süren bir savaştan ve kuşatmadan sonra Bağdat’ı İranlılar’dan geri aldı. Ama ordu çok yıprandığından İran içlerine ilerleme tasarısından vazgeçerek İstanbul’a döndü. Bu arada sadrazam Kemankeş Mustafa Paşa da Kasr-ı Şirin Antlaşması’m imzalayarak İran’la olan sınır anlaşmazlıklarına son verdi. Bundan sonra Venedikliler’in Akdeniz’deki üstünlüğünü kırmak amacıyla denizden ve karadan büyük bir sefer hazırlığına girişti. Ama bu tasarısını gerçekleştiremeden öldü.
IV. Murad devletin içine düştüğü duruma çareler aramış, ama daha çok kişisel güce dayanan önlemleri kalıcı olamamıştır. Bununla birlikte devletin çöküşünün nedenlerini ilk kez araştıran, çözümler öneren Koçi Bey bu dönemde yetişmiş, hazırladığı raporu IV. Murad’a sunmuştur.
Murad V (1840-1904)
33. Osmanlı padişahıdır. Abdülmecid’in en büyük oğludur. İstanbul’da doğdu. Amcası Abdülaziz’in 1861’de tahta çıkması üzerine veliaht oldu. Abdülaziz döneminin karışıklıklar içinde geçen son yıllarında meşrutiyet yanlısı çevrelerle ilişki kurdu. Midhat Paşa ve arkadaşları 1876’da Abdülaziz’i
bir darbeyle tahttan indirip V. Murad’ı padişah yaptılar. V. Murad’ın üç ay süren padişahlığı meşrutiyeti ilan hazırlıkları yanında birçok siyasal çalkantıyla geçti. Bu durum eskiden beri var olan ruhsal rahatsızlığını daha da artırdı. Bunun üzerine Midhat Paşa ve arkadaşları V. Murad’ın yerine kardeşi II. Abdülhamid’i tahta çıkardılar. Ali Suavi’nin 1878’de V. Murad’ı yeniden padişah yapmak amacıyla Çırağan Sarayı’na düzenlediği baskın başarısızlıkla sonuçlandı. Bu olaydan sonraki yaşamını sürekli olarak gözaltında geçiren V. Murad İstanbul’da öldü.