Oniks
Silis minerallerinden akikin bir türü olan oniks yarı değerli bir taştır. Akik, kalsedon ya da kadıköytaşı
olarak adlandırılan geniş bir mineraller grubunun üyesidir. Karneliyen ve helyotrop (kantaşı) gibi değerli taşları da içeren kalsedonlar özellikle mücevher yapımında kullanılır. Oniksi öbür kalsedon türlerinden ayırt eden özelliği, birbirini izleyen siyah ve beyaz renkli şeritleri olmasıdır. Aynı taşın kahverengi ya da kırmızı şeritli türüne ise sardoniks denir.
Bu ilginç renkli şeritli yapısı nedeniyle oniks çok eski zamanlardan beri kuyumculukta ve vazo gibi küçük süs eşyalarının yapımında kullanılmaktadır. Çoğu kez oyularak işlenir. İki tür oyma mücevher vardır; bunlar oymanın yapılış tarzına göre adlandırılır. Kamayö ya da kame denen türde, taşın zemini oyulur ve desen ya da figür taşın yüzeyinde bir kabartma halinde kalır; intaglio denen türde ise bu işlemin tam tersi gerçekleştirilir ve desen ya da figür oyularak hazırlanır. Oniks daha çok kamayö yapımında kullanılır; çünkü, oniksteki iki renk oymacıya, bunların birinden motifte, ötekinden ise zeminde yararlanma olanağını verir. Kamayölerin çoğu broşlarda (takı iğne) kullanılır. En nitelikli oniksler Hindistan ve Güney Amerika’da çıkarılır.
Benzer görünümü nedeniyle zaman zaman oniksle karıştırılan bir kalsit (kristal yapılı kireçtaşı) türü vardır. “Oniks mermeri” denen bu malzeme çok daha büyük cisimlerin yapımında kullanılır. Eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tapınaklarının yapımında oniks mermerinden de yararlanmışlardır. Pek çok İslam ülkesinde sütunları bu malzemeden yapılmış camiler bulunur. Cezayir, Fas ve Mısır’da zengin oniks mermeri yatakları vardır.
