Propaganda
Propaganda, iç ya da dış kamuoyunu belirli hedefler doğrultusunda etkilemek için, çeşitli yöntemler kullanarak belli bir görüşü yayma çabasıdır. Bir ülkede hükümet ya da muhalefet topluma kendi görüşlerini kabul ettirmek için propaganda yapar. Ayrıca, belirli bir amaç uğruna ya da bir çıkarı gerçekleştirmek üzere bir araya gelmiş gruplar da propagandaya başvurabilir.
Siyasal bir terim olan propagandanın çoğu kez bir olumsuzluk içerdiği düşünülür. Örneğin bir demeç, “yalnızca propaganda” diye nitelenerek dikkate alınmayabilir. Ama sözcüğün kendisi ne olumlu, ne de olumsuz bir anlam taşır. Propaganda sözcüğü ilk kez, Katolik Kilisesi’nce 1622’de, Hıristiyan inancının yayılması amacıyla oluşturulan bir örgütün adında yer almıştı. Oysa, propaganda eylemi gerek dinsel, gerek siyasal alanda çok eski dönemlerde de vardı.
Kitle İletişim Araçlarını Kullanma
Propaganda yöntemleri çağlar boyunca değişti. Basılmış belgeler ve vaazlar yerini siyasal toplantılara, dinsel törenlere, kongrelere ve daha sonra da günümüzde propagandanın en etkili araçları olan radyo ve televizyona bıraktı. Bugün habercilik alanında kitle iletişim araçları o kadar güç kazanmıştır ki, denetlenmeleri özel bir çaba gerektirir. Bazı ülkelerde radyo, televizyon, basın gibi medyalar tümüyle devlete bağlıdır ve devletçe denetlenir. İngiltere’de olduğu gibi, başka bazı ülkelerde de kitle iletişim araçlarının bir bölümü devletindir, ama devlet ötekilerin içeriğini de denetler. ABD gibi bazı ülkelerde ise kitle iletişim araçları doğrudan özel sektörün denetiminde bir ticaret aracıdır ve reklamla beslenir. Radyo ya da televizyon aracılığıyla propaganda yapmak isteyen parti ya da kuruluşlar, bu araçları kullandıkları süre karşılığında para öder. Bu da parası çok olanlara daha fazla propaganda olanağı sağlar.
Demokratik ülkelerde yönetimlerin devlet denetimindeki iletişim araçlarıyla kendi propagandalarını yapmaları olumlu karşılanan bir uygulama değildir. Bu gibi yönetimler yazılı basını ve televizyonu daha çok halkı bilgilendirmek için kullanır. Ne var ki, bilgi vermek ile propaganda yapmak arasındaki çizgi çoğu zaman belirsizdir. Bazen bir hükümet, haber servisini kendi partisine destek sağlamak için de kullanabilmektedir.
Bir Silah Olarak Propaganda
Propaganda, tarih boyunca var olan siyasal ve toplumsal düzene karşı olanların elindeki temel silahlardan biri olmuştur.
Sömürgeci devletlere karşı bağımsızlıkları için mücadele eden ya da bir devletten ayrılarak bağımsız devletini kurmak isteyen önderler büyük ölçüde propagandadan yararlanırlar. Zorba yönetimler ya da diktatörler de, kendilerine karşı olanları halkın gözünden düşürmek için propagandayı bir silah olarak kullanırlar. Değişik zamanlarda ülkenin içinde bulunduğu koşullara göre Yahudiler’e, göçmen ve azınlıklara, komünistlere karşı yoğun propaganda yürütüldüğü görülmüştür.
Almanya’da 1930’larda Naziler gerek kendi ülkelerinde iktidara yürürken, gerek başka ülkeler üzerindeki amaçlarını gerçekleştirmeye çalışırken, propagandayı, gerçekleri çarpıtarak insafsızca kullandılar. Propaganda bakanı olan Joseph Goebbels, henüz televizyonun olmadığı bir dönemde radyo yayınlarını ve halk toplantılarını Naziler’in çıkarlarına uygun bir biçimde yönlendirdi. II. Dünya Savaşı boyunca (1939-45) Müttefikler bir karşı propaganda kampanyası açarak atağa geçtiler. Bu kampanyada uçaklardan bildiriler atıldı ve radyo yayınlarına ağırlık verildi. İngiliz radyo programları Avrupa’nın işgal altındaki ülke halklarına direniş gücü vermeye, Almanlar’ın savaştaki kayıplarını ve yenilgilerinin kaçınılmazlığını bildirmeye yönelikti. İngiltere bu açık propagandaya ek olarak, gizli propaganda taktikleri de geliştirdi. Ülkelerindeki durumlarından hoşnutsuzluklarını bildiren kişilerin açıklamalarını içeren bu propaganda gerçekte Londra’da hazırlanıyor ve işgal altında olmayan çeşitli merkezlerden yayınlanıyordu.
Radyo Yayınları
II. Dünya Savaşı’ndan bu yana dış ülkelere yönelik radyo yayınları, dünyanın başta gelen ülkelerinin siyasal propagandalarında önemli bir rol oynamaktadır. Yayınlarda, güncel haberler vermenin yanı sıra, açık propaganda yapılır. Genellikle ABD ve SSCB kaynaklı olan bu yayınlar daha çok okuma yazma oranı düşük olan ve kırsal alandaki halkın dış olaylarla ilişkisini sadece radyo aracılığıyla sürdürdüğü azgelişmiş ülkelere yöneliktir.
Yurttaşlarına özgür söz hakkı veren demokratik yönetimlerde propaganda doğal bir taktik ve kaçınılmaz bir uygulamadır. Ama gerçekleri gizleme, abartma, yalan gibi yöntemlerin kullanılmasına karşı halkın eğitilmesi ve siyasal bilincinin geliştirilmesi zorunludur.
