Sombalığı
Sombalıkları, yakın akrabaları olan göçmen alabalıklar gibi yaşamlarının ilk dönemlerini akarsularda tamamladıktan sonra denize doğru göç eder ve üremek için yeniden akarsulara dönerler. İçlerinde göllerde yaşamaya uyarlanmış olanlar bile üremek için akarsulara girmektedir. Atlantik somu (Salmo salar) Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde yaşar. Pasifik somları (Orıcorhynchus cinsi) ise birkaç türden oluşur.
Yumurtadan çıkan sombalığının alt bölümünde içi besin dolu bir kese vardır. Yavru balık yaşamının başladığı çevreden ayrılana kadar büyük ölçüde bu kesedeki besin maddelerini kullanır. Uzunluğu yaklaşık 7 santimetreye ulaşanların yanlarında, parmak izini andıran 10 kadar siyah leke belirir. Uzunluğu yaklaşık 15 cm olduğunda bu lekeler kaybolur. Bahar sonları ve yaz başlarında genç sombalıkları sürüler halinde akarsulardan denizlere doğru göç etmeye başlar. Kuzey Kutbu’na daha yakın soğuk sularda yaşayan sombalıkları denizlere göç etmeden önce 4-5 yıl, bazen daha uzun bir süre akarsularda kalır.
Üreme Davranışları
Sombalıkları denizde hızla büyür ve 1-2 yıl sonra üremek için yeniden akarsulara döner. Bazıları dört yılı aşkın bir süre denizde kalabilir. Sombalıklarmm çoğu yumurtadan çıktıkları akarsulara döner. Yola çıktıkları yeri yıllar sonra bulabilme becerisinin büyük ölçüde koku alma duyularına bağlı olduğu sanılmaktadır. Sombalıkları denizlerden akarsulara girdikten sonra beslenmez ve akarsularda kaldıkları sürece gövdelerinde birikmiş yağları kullanırlar.
Akarsuların kaynağına doğru yaptıkları yolculuk sırasında yalnız ters akıntıyla değil, irili ufaklı çağlayanlarla da karşılaşırlar. Ama bunların hiçbiri yolculuklarını engellemez. Güçlü akıntılara karşı hızla yüzebildikleri gibi, sıçraya sıçraya çağlayanları da aşabilir, suların durgunlaştığı yerlerde bir süre dinlenirler.
Sombalıkları akıntının güçlü olduğu, dibi taşlık bölümlerde ürer. Üreme mevsiminde erkeklerin rengi kırmızılaşır ve yolculuk boyunca çeneleri uzamayı sürdürüp çirkin bir görünüm alır. Üstçenedeki oyuğa uygun olarak altçene ucunun kıvrılıp yukarıya doğru dönmesi Pasifik somlarının erkeklerinde çok belirgindir. Bu dönemde koyu bir renk alan dişiler, akarsulara girerken görülen parlak gümüşsü renklerini yitirirler.
Erkek sombalığı dişinin çevresinde dolaşarak kur yapar. Dişi daha sonra dip çakılları arasında yumurtalarını dökeceği uygun bir yer seçer. Bulduğu yeri geniş kuyruk yüzgecini kullanarak temizleyip oyarken erkek kur gösterisini sürdürür. Açtığı oyuğa giren dişi ağzını iyice açar. Bu hareket yumurta dökmeye hazır olduğunu erkeğe bildiren bir işarettir. İşareti alan erkek oyuğa girer ve süt bulutunu andıran spermalarını salarken dişi de yumurtalarını dökmeye başlar. Böylelikle yumurtaların döllenme olasılığı iyice yükselirken spermaların tümüyle akıntıya kapılıp sürüklenme tehlikesi önlenmiş olur.
Yumurtalarını döken dişi hemen oyuğun üst yanma geçer ve akıntının yardımıyla, açtığı oyuğu kolayca örter. Erkek ve dişi bu işlemleri genellikle beş kez, bazen daha çok yineler. Dişinin oyuğa döktüğü yumurta sayısı 1.000 dolayındadır.
Sombalıkları üreme evresinin sonunda iyice bitkin düşer. Erkeklerin pek azı, dişilerin de ancak yirmide biri ikinci bir üreme mevsimine kadar yaşayabilir. Binlerce Pasifik somu çiftleşmeden sonra üreme bölgelerinde ölür.
Sombalıkları ticari olarak avlanan lezzetli balıklardır. Ama insanlar aşırı avlanmayla bu balıkları kırıma uğratırken barajlar kurarak ve suları kirleterek de doğal ortamlarından sürüp önemli ölçüde yok etmişlerdir.
