Tek Hücreli Hayvanlar
Tek Hücreli Hayvanlar ya da bir hücreli hayvanlar tek hücreden oluşan basit hayvanlardır. Bir çay kaşığı göl suyunda, ancak mikroskopla görülebilen 1 milyonu aşkın tek hücreli hayvan bulunabilir. Buy hayvanlar grubunun bilimsel adı olan Protozoa, Yunanca'da “ilk hayvanlar” anlamına gelir. Tek hücreli hayvanlar sularda ya da nemli yerlerde yaşar. Daha gelişmiş bitki ve hayvanların hücrelerinde ortaklaşa gerçekleştirilen çeşitli işlevlerin tümünü bir hücre üstlendiğinden, bu hayvanlar bilim adamlarının çok ilgisini çeker. Avlanabilir, yiyip sindirdikleri besinleri canlı maddeye dönüştürebilir. Solunum yaparak yediklerini yakar ve atıkalrı dış ortama verir. Aynı zamanda kendi başına üreyebilir. Üreme ya iki yeni hayvanı ortaya çıkaran bölünmeyle ya da “tomurcuk” denen küçük şişkinliklerin kopup yeni bir yavru hayvan olarak ayrılmasıyla gerçekleşir.
Tek hücreli hayvanların 30 bini aşkın türü olduğu sanılmaktadır. Amipler ve akrabaları bu hayvanların en basitleridir. Peltemsi gövdelerini çeşitli yönlere doğru akıtarak “yalancı ayaklar” oluşturabilir ve bu uzantıları geri çekebilirler. Amipler ve akrabaları, Yunanca’da “kök bacaklılar” anlamına gelen Rhizopodea sınıfının üyeleridir. Bu sınıf birçok takıma ayrılır. En iyi bilinenleri arasında yer alan delikliler (Foraminifera) büyük ölçüde denizlerde yaşar. Bu tek hücrelilerin yalancı ayakları tebeşirli kabuklarındaki küçük deliklerden çıkar. Delikliler sıcak ve ılıman bölge denizlerinde yaygındır. Öldüklerinde kabukları dibe çöker ve yüzyıllar boyunca birikerek tebeşir kütlelerini oluşturur. Mikroskop altında incelenen doğal tebeşirde bu minik iskelet parçacıklarının bazıları seçilebilir Tek hücreli hayvanların denizde yaşayan bir başka grubunu oluşturan ışınlılar (Radiolaria) ise silisten oluşan, son derece güzel camsı kabuklarla çevrelenmiştir. Bu iskeletler, çakmaktaşı gibi çeşitli silisli çökeller biçiminde birikmektedir.
Daha karmaşık yapılı tek hücreli hayvanların hücrelerinden ipliksi uzantılar çıkar. Bu uzantılar suyun içinde hareket ederken kürek işlevi görür. Bazılarında yalnız, "kamçı” denen bir ya da iki uzun kilsi uzantı vardır. Bu tek hücreliler grubu kamçılılar (Flagellata) adı altında toplanır. Öbürlerinin hücrelerinden ise "kirpik” denen çok sayıda kısa ipliksi uzantı çıkar. Kirpikliler (Ciliatea) grubunu oluşturan bu tek hücrelilerin, adını biçimlerinden alan çok tanınmış birçok üyesi vardır. Terliksi hayvanlar (Paramecium cinsi) suda serbestçe yüzer. Çan hayvanları (Vorticella cinsi) sap bölümüyle bir yüzeye tutunur. Borazan hayvanları (Stentor cinsi) tatlı sularda yüzerek ya da bir yüzeye tutunarak yaşar. Sporlu tek hücreliler (Sporozoa) tek hücreli hayvanların başlıca gruplarından biridir. Yaşam çevrimlerinin bazı evrelerinde spor oluşturan bu canlılar insan ve hayvan asalağıdır. Bazıları insanda uyku hastalığı ve sıtma gibi hastalıklara neden olur.
Gymnodium ve Gonyaulax gibi bazı kamçılıların aşın ölçüde çoğalması “kırmızı su” denen su renklenmesine yol açar. Bu tek hücrelilerin sinir sistemini etkileyen güçlü zehri, geniş bir bölgedeki deniz yaşamını yok edebilir. Midye gibi sudaki küçük tanecikleri süzerek beslenen hayvanlarda zehir giderek yoğunlaşır. Bu hayvanları yiyen insanlar tehlikeli biçimde zehirlenebilir.
