Turunçgiller
Turunçgiller, portakal, limon, mandalina, greyfurt gibi ekonomik bakımdan değerli meyve ağaçlarının oluşturduğu bir bitki familyasıdır. Adını turunç ağacından alan bu familya aslında yalnızca tarım ürünlerini değil yabani otları ve çalıları da içerir. Ama, günlük yaşam da turunçgiller sözcüğü doğrudan bu familyadaki meyve ağaçları için kullanılır. Bunlara yaygın olarak “narenciye” de denir.
Dünyaya Asya’nın güneydoğusundan yayılmış olan turunçgiller günüm üzde en çok Akdeniz ülkeleri, ABD (özellikle Florida ve California), Brezilya, Arjantin, Güney Afrika ve Avustralya’da yetiştirilir. Turunçgillerin değerli C vitamini kaynağı olan bol sulu meyveleri bitkisel besinlerimiz arasında önemli bir yer tutar. Çünkü, taze meyvelerden ve yeşil sebzelerden aldığımız C vitamini bizi “iskorbüt” hastalığından korur. Oysa eskiden, özellikle uzun deniz yolculukları sırasında taze meyve ve sebze depolama olanağı bulunmadığından denizciler arasında bu hastalık çok ciddi sorunlar yaratmıştı.
Taze meyve olarak tüketilen turunçgillerin başında portakal ve mandalina gelir. Limon ekşi tadından ötürü taze meyve gibi yenmeyip çoğunlukla yiyeceklere sıkılır, greyfurtun ise daha çok suyu içilir.
Turunç (Citrus aurantium) tıpkı portakala benzeyen, son derece dayanıklı bir ağaçtır. Ama, meyveleri portakal gibi tatlı değil acıdır; bu yüzden de taze meyve olarak yenmez, ama kabuklarından reçel yapılır. Ayrıca, çiçeklerinden parfüm sanayisinde kullanılan bir uçucu yağ çıkarılır. Gene bu familyanın bir üyesi olan ağaçkavunu (Citrus medica) da reçel yapım ında yararlanılan yumurta biçiminde iri meyveler verir. Bu meyvelerin kabuğu buruşuk ve yeşilimsi sarı, ucu yumru gibi çıkıntılıdır. 4-5 metreye kadar boylanabilen bergam otun (Citrus bergamia) buruşuk kabuklu bir armudu andıran, hoş kokulu meyvelerinden bergamot esansı denen bir uçucu yağ elde edilir. Bu yağ özellikle parfüm sanayisinde, likör yapımında, şekerlemecilikte ve bazı ilaçları kokulandırmak için eczacılıkta kullanılır. Daha çok reçel yapılarak yenen kurutulmuş kabukları ayrıca özel bir koku vermek için çaya katılır. Dünyada en çok İtalya’da yetiştirilen bu meyve ağacı ülkemizin özellikle güney kesiminde küçük çapta üretilir. Anayurdunun Endonezya olduğu sanılan misket limonunun (Citrus aurantifolia) limona benzeyen meyvelerinin suyundan sitrik asit, kabuğundan uçucu bir yağ elde edilir.
