Çıyan Ve Kırkayak
Böcekleri, örümcek ve akrep gibi örümceğimsileri, ıstakoz, karides ve yengeç gibi kabukluları da kapsayan eklembacaklılar içinde çıyan ve kırkayak kadar çok bacağı olan bir başka grup daha yoktur. Bu yüzden, eklembacaklıların iki ayrı sınıfından olan bu hayvanların hepsine birden çokbacaklılar ya da çokayaklilar denir. Yaklaşık 2.800 türüyle Chilopoda sınıfını oluşturan çıyanlar yeryüzünün her yanma dağılmıştır. Bu hayvanların oldukça yassı olan gövdesi birbirine eklemlenmiş çok sayıda bölütten oluşur ve her bölütte bir çift bacak bulunur. Türe ve bölütlerin sayısına bağlı olarak bacakların sayısı da 28’den başlayarak 300’e kadar çıkar. Çıyanların başında iki uzun duyarga, baştan sonraki ilk bölütte de bir çift zehirli kıskaç vardır. Küçük böceklerle beslenen hayvan avını bu zehirli kıskaçlarıyla öldürür; ama türlerden çoğunun zehri insana zarar vermeyecek kadar etkisizdir. Yalnız Doğu Hint Adaları’nda yaşayan ve uzunluğu 28 santimetreyi bulan dev çıyan (Scolopendra gigantea) gibi bazı tropik türlerin ısırığı insan için de tehlikeli olabilir.
Çıyanlar gündüzleri genellikle taşların ve kayaların altına saklanır, yalnızca geceleri yiyecek bulmak için dışarı çıkarlar. Bazıları yumurtalarını toprağın altına gömer, bazıları ise doğrudan toprağın üstüne bırakır ama başında bekleyerek tehlikelere karşı korur. Bazı türlerde yumurtadan çıkan yavruların bacak sayısı erişkinlerinkine eşittir; oysa bir bölümünde larvaların eksik olan bacakları her deri değişiminde eklenen bir çift bacakla tamamlanır.
Diplopoda sınıfını oluşturan ve 8 bin kadar türü olan kırkayaklar çıyanlara oldukça benzer. Yalnız gövdeleri yassı değil silindir gibi yuvarlaktır ve gövdenin her bölütünde çıyanlardaki bir çift bacağa karşılık iki çift bacak bulunur. Kırkayaklar çok yavaş hareket ederler ve bir tehlike karşısında kendilerini savunmak için pis bir koku yayarlar. Bazı türlerin savunma yöntemi de kalın ve kemerli gövdelerini bükerek bir top gibi yusyuvarlak kıvrılmaktır. Kırkayakların çoğu çürüyen bitki artıklarıyla, yalnız bazıları taze bitkilerle beslenir. En irileri uzunluğu 30 santimetreyi bulan tropik türlerdir.
