Van Allen Kuşakları
Van Allen Kuşakları, Dünya’yı çevreleyen ışınım kuşaklan ya da bölgeleridir. Dünya’nın magnetik alanının etkisiyle biçimlenen bu kuşaklar elektrik yüklü parçacıkları yakalayarak magnetik alan çizgilerince belirlenmiş bölgelerde “kapan”da tutarlar. Magnetik alan çizgileri Kuzey Kutbu’ndan çıkar, dev yaylar halinde Dünya’ nın çevresine yayılır ve Güney Kutbu’nda tekrar Dünya’ya girer. Yüklü parçacıkların büyük bölümü, yeryüzünden biri 5.500 km, öbürü 14.000 km yukarıda ve ekvatora paralel olarak uzanan iki kalın kuşak içinde tutulur. Van Ailen adıyla anılan bu kuşaklar, Dünya’yı dış uzaydan gelen yüksek enerjili parçacıklara karşı korur. Kuşakların en zayıf olduğu kutup bölgelerinde ise bu parçacıklar Dünya atmosferine çarparak kuzey ve güney ışığı denen kutup ışıklarına neden olur. Van Ailen kuşaklarını, 1958’de “Explorer I” yapma uydusuyla gerçekleştirdiği bir deney sonucunda ABD’li fizikçi James A. Van Ailen keşfetmiştir.
Dünya’nın güçlü bir magnetik alanı vardır. Dünya’ya benzer gezegenler olan Merkür, Venüs ve Mars ile bunların uydularından hiçbirinde bu kadar güçlü bir magnetik alan ve dolayısıyla da önemli bir Van Ailen kuşağı yoktur. Buna karşılık Jüpiter’in çok güçlü bir magnetik alanı vardır ve bu gezegenin Van Ailen kuşakları çok geniştir. Van Ailen kuşakları, güneş rüzgârı denen ve Güneş’ten “üflenen” yüksek enerjili parçacıklardan oluşan akıntıdan büyük ölçüde etkilenir. Bu parçacıklar ışınım kuşaklarını Güneş’ten öteye doğru “üfler”. Güneş rüzgârındaki değişimler kuşaklann koruyucu özelliğini de etkiler. Bunun hava durumunu da etkilediği sanılmaktadır. Güneş rüzgârının yüklü parçacıkları ile Dünya’nın magnetik alanının etkileşimde bulunduğu bölgeye magnetosfer denir.
