Vietnam Savaşı
1946’da Fransız Çinhindi’nde başlayan Vietnam Savaşı iki ayrı evrede 1975’e kadar sürdü. Başlangıçta Vietnamlılar’m Fransızlar’ın yönetimine karşı bağımsızlık mücadelesi olan bu savaş, ikinci evrede ABD ’nin savaşan taraflardan biri olmasıyla uluslararası bir çatışmaya dönüştü. Savaş, Vietnam’ın sosyalistlerin denetiminde tek ülke olarak birleşmesiyle 1975’te sona erdi. Vietnam Savaşı ülke içinde büyük bir yıkıma yol açmasının yanı sıra, Laos gibi komşu ülkeleri de etkiledi. ABD’nin oldukça pahalıya mal olan ve çok uzun süren bu savaşa doğrudan katılmasının halk üzerinde çarpıcı bir etkisi oldu. Bu savaşın sonuçlan, bugün de ABD’de yaşayanların yabancı savaşlara karşı tutumunu etkilemektedir.
Savaşın Başlangıcı
II. Dünya Savaşı boyunca Fransız Çinhindi Japonlar’ın işgalinde kaldı. Ama 1945’e kadar yerel Fransız yöneticilerin, polis gücünün ve askerlerin görevlerinde kalmasına izin verildi. Bu tarihte Japonlar Vietnam’ın başına Bao Dai adında kukla bir imparator getirerek, ülkenin sözde bağımsızlığını ilan ettiler. Savaş sona erince Müttefikler Vietnam’ı aldı. Ülke 17° kuzey enleminden ikiye ayrılarak güneyi İngilizler’in, kuzeyi de Çin’in yönetimine bırakıldı. Güneyde İngiltere Fransızlar’ın yeniden güçlenmesine yardımcı oldu.
Kuzeyde, Vietnamlı milliyetçiler 1941’de, Çinhindi Komünist Partisi’nin kurucusu Ho Şi Minh’in önderliğinde birleşerek, Vietnam’ın Bağımsızlığı İçin Birlik ya da kısaca Viet Minh adı verilen geniş bir cephe kurmuştu. Viet Minh 1945’te Kuzey Vietnam’da, Ho Şi Minh’in başında olduğu bir hükümet oluşturdu ve Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’nin (VDC) bağımsızlığını ilan etti. Savaş sona erdiğinde kuzeyi artık Viet Minh yönetiyordu.
Fransa ile VDC arasında, Vietnam’ın geleceğine, özellikle de en güney bölgesi olan Cochinchine’ye ilişkin önemli görüş ayrılıkları belirdi. Bu ayrılıklar Viet Minh ile Fransız birliklerinin arasında çatışmalara yol açtı. Fransa Kasım 1946’da Haifong’a saldırınca, Viet Minh de Hanoi’deki Fransızlar’a karşı misilleme yaptı ve böylece Vietnam Savaşı başladı.
Fransa'nın Yenilgisi
Vietnam. Savaşı başladığında Fransa askeri açıdan daha üstündü, ama kırsal alanlar Viet Minh gerillalarının denetimindeydi. Ayrıca, Viet Minh halkın desteğine sahipken, emperyalist bir güç olan Fransızlar sevilmiyordu. 1949’da Fransa güneyde İmparator Bao Dai’ yi başa geçirdi, ama ülkenin yönetimini bırakmadı.
VDC, Çin’in yeni yönetiminden yardım görüyordu. ABD de Fransızlar’ı ve Bao Dai hükümetini destekledi; savaş giderlerinin önemli bir bölümünü üstlendi. Ama savaş Fransa’nın aleyhine gelişti ve Laos’a da sıçradı. Sonunda, 1954’te Viet Minh güçleri Fransızlar’ın kalesi sayılan Dien Bien Phu’yu alınca barış görüşmeleri başladı.
1954’te İsviçre’nin Cenevre kentinde toplanan konferansta Vietnam’ın yeniden ikiye bölünmesine karar verildi. Ama bu bölünmenin geçici olacağı düşünülüyordu. Vietnam’ın birleşmesi ya da iki ayrı devlet olarak kalmasına ilişkin halkoylaması yapılması da öngörülmüştü.
Güney Vietnam'daki Gelişmeler
1955’te Güney Vietnam’da cumhuriyet ilan edildi ve İmparator Bao Dai’nin yerini devlet başkanı olarak Ngo Dinh Diem aldı. Diem hükümetinin uyguladığı baskıcı yöntemler birçok Vietnamlı’nın yönetime karşı olmasına yol açtı. 1956’da hükümet, Cenevre’de alınmış kararlardan olmasına karşın, Vietnam’ın birleşmesine ilişkin halkoylamasını yapmayacağını açıkladı. Diem otorite sağlayabilmek için zor kullanmayı, seçmişti.
Hükümete karşı güçlerin Diem yönetimini devirmek için başlattığı mücadele iç savaşa dönüştü. Yönetim karşıtlarının kurduğu Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi’nde (VUKC) eski Viet Minh yandaşları da bulunuyordu. Ulusal Kurtuluş Cephesi ülkedeki yabancı askerlerin çekilmesini ve Vietnam’ın tek bayrak altında birleştirilmesini amaçlıyordu. 1961’de Kuzey Vietnam’ın sosyalist yönetimi askeri eğitim ve malzeme yardımı yaparak Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni desteklemeye başladı.
Saygon hükümeti, aslında komünist bir örgütlenme olmamasına karşın Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni, komünist VietnamlIlar anlamında Vietkong olarak adlandırmıştı. 1960’ların başında Güney Vietnam’ın önemli bir bölümü Vietkong’un denetimine girmişti.
Ülkede Diem yönetimine karşı duyulan hoşnutsuzluk giderek büyüdü. Yönetimi devirmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. Budacı rahiplerin ve öğrencilerin yönlendirdiği protesto hareketleri yaygınlaştı. 1963’te askeri bir darbe ile Diem devrildi, ama yeni yönetim de iç savaşı sonuçlandırmada başarılı olamadı. ABD Güney Vietnam’daki olaylarla yakından ilgiliydi. Yönetime askeri ve ekonomik yardım sağlıyor, askeri danışmanlar gönderiyordu. 1962 sonunda Vietnam’daki ABD askeri danışmanlarının sayısı 11 bini bulmuştu.
Ağustos 1964’te, Tonkin Körfezi’nde Kuzey Vietnam devriye gemilerinden iki destroyerine ateş açıldığı gerekçesiyle ABD Kuzey Vietnam’a hava saldırısı başlattı. Bu, ABD ’ nin Kuzey Vietnam topraklarına yönelttiği ilk saldırıydı. 1965’e gelindiğinde ABD artık savaşan taraflardan biriydi.
ABD'nin Savaşa Katılması
1960’ların ortasında Vietnam Savaşı uluslararası bir çatışmaya dönüştü. ABD, Kore, Avustralya, Yeni Zelanda, Tayland ve Filipin birlikleri Güney Vietnam güçlerinin yanında savaşıyordu. Vietkong ise SSCB’den ve Çin’ den malzeme yardımı alıyordu. 1965-67 arasında ABD’nin Vietnam’daki askerleri 500 bine ulaştı. Savaşta ABD uçakları sürekli olarak Vietnam’daki hedefleri bombaladı ve Vietnam birliklerinin hareketlerini engellemeye çalıştı. Ama önemli bir zafer kazanamadı. 1968’de Kuzey Vietnam ve Vietkong güçleri güneye büyük bir saldırı başlattı. Şiddetli çarpışmaların olduğu bu savaşta. Vietkong geri çekilmek zorunda kaldıysa da, aynı dönemde dünya ve ABD kamuoyunda Vietnam Savaşı’na karşı duyulan hoşnutsuzluk bir dizi protesto hareketine yol açmaya başlamıştı. ABD Kongresi’nde de savaşı sorgulayan bazı kişiler ortaya çıktı. Basın, televizyon gibi kitle iletişim araçlannda savaşa ilişkin yazılar, fotoğraflar, filmler ve katliam haberleri yaygınlaştıkça, kamuoyunun tepkisi de arttı.
Mart 1968’de ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, barış görüşmelerine başlamak için bombardımanın kısmen durdurulacağını açıkladı. Mayısta Paris’te başlayan barış görüşmelerinin ardından, ekimde Kuzey Vietnam’ın bombalanması durduruldu.
1969’da yeni ABD Başkanı Richard M. Nixon yönetimi Vietnam’daki askeri gücün azaltılacağını bildirdi. Nixon’un “Vietnamlılaştırma” siyaseti, ABD askerlerinin yavaş yavaş geri çekilerek yerlerini Güney Vietnam birliklerinin almasını öngörüyordu. Paris’te yürütülen görüşmelerde pek gelişme sağlanamadı. 1972’de Kuzey Vietnam’ın güneye başlattığı saldırıya hava akınlanyla karşılık veren ABD güçleri ilk kez Haifong limanını bombaladı. Nixon Kuzey Vietnam’a abluka uygulanmasını istedi. Bu, limanların mayınlanması ve demiryollarının bombalanması demekti. ABD Kuzey Vietnam’a karşı savaşın en ağır bombardımanını başlattı.
Barış Sağlanıyor
Ocak 1973’te Paris’te başlayan görüşmelerde ABD, Güney ve Kuzey Vietnam ile Vietkong arasında ateşkes anlaşmasına varıldı. Nisana kadar ABD tüm birliklerini Vietnam’dan çekti. Ağustosta kongre, ABD’nin Çinhindi’nde yeni askeri etkinliklere girmesini yasakladı.
1975 kışında, Kuzey Vietnam birlikleri güneyde bir saldın başlattı. Üç hafta içinde Güney Vietnam, topraklarının üçte ikisini yitirmişti. Bazı eyaletler hiç karşı koymaksızın teslim oldu. Kuzeyli güçler Saygon’a yaklaştığında, başkan Thieu istifa ederek Tayvan’a sığındı. Nisan 1975’te hükümet teslim oldu ve Vietkong güçleri Saygon’u aldı. Böylece yaklaşık 30 yıl süren, büyük acılara ve yıkıma yol açan Vietnam Savaşı sona erdi. 1976’da Kuzey ve Güney Vietnam, Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adıyla birleşti. Saygon kentinin adı da Ho Şi Minh olarak değiştirildi.
