Vinç
Vinç denen makineler, yükleri kaldırıp bir başka yere aktarmaya yarar. Basit kollu vinçler, bumba denen uzun ve eğik bir vinç kolu ile bu kolu taşıyan ve seren denen bir direk ya da kuleden oluşur. Serenin ve vinç kolunun tepesinden bir gergi geçer; gerginin uzunluğu değiştirilebilir ve böylece serene farklı uzaklıklardaki yükler kaldınlabilir. Yükün kaldmlması, m akaralar üzerinden dolanan tel halatın bir tam bura sanlmasıyla sağlanır.
Çizimde, basit kollu vincin askıda tuttuğu bir yük görülmektedir. Vinç kolunun tepesine bir makara takılmıştır; tam burdan gelen tel halat bu makaranın üstünden geçer, alttaki makaranın çevresinden dolanır ve sonra ucunun bağlı olduğu vinç koluna gelir. Alttaki makara yükün takıh olduğu kancayı taşır. Bu makara halat kıvnmına oturmuştur ve halatın A ve B ile işaretli kolları makarayı taşır. Eğer yükün ağırlığı W ise, A ve B kolları bu yükü eşit olarak paylaşacağından, her biri üzerindeki çekme kuvveti de W ’nun yarısı kadar olacaktır. Halattaki çekme kuvveti bir yönde öteki yöndekinden daha büyükse, halat hareket eder. Çizimdeki gibi bir W yükü tam askıda tutulurken, A kolundaki çekme kuvvetinin B kolundaki çekme kuvvetinden biraz daha büyük olması sağlanırsa, halat hareket eder; alttaki makara ve taşıdığı yük yukan kalkar. Bunun için gerekli çekme kuvveti yalnızca yükün yan ağırlığının biraz üzerinde olur. Bunu sınamak için kendiniz de kolayca bir vinç modeli yapabilirsiniz; ama, bir yükü kaldırmak için yalnızca yarı ağırlığı kadar bir çekme kuvveti sağlamakla her şeyin çözüldüğü sanılmamalıdır. Model, yükün 2,5 cm kaldırılabilmesi için halatın serbest ucunun 5 cm kadar çekilmesi gerektiğini ortaya koyacaktır.
Makara sayısının artınlmasıyla vincin mekanik verimi de artınlabilir. Aynca, halat üzerinde bir çekme kuvveti yaratmak için, halatın sanldığı tambur, dişli çarkların yardımıyla döndürülür. Böylece tamburu döndürmek için gerekli kuvvet yükün ağırlığından kat kat küçük olabilir ve 200 tonun üzerindeki yükler kolayca kaldmlabilir. Bir vinci çalıştırmak için genellikle iki kişiye gerek vardır. Bunlardan yerde bulunan ve vinç operatör yardımcısı olarak anılanı, kancayı yüke takar ve yükün kaldınlırken sallanmamasını sağlar. Vinç operatörü yükü ne zaman kaldırmaya başlayacağını ve ne zaman duracağını yardımcısının verdiği işaretlere göre belirler.
Genellikle büyük inşaat alanlarında görülen büyük hareketli vinçler, basit kollu vinçlerin geliştirilmiş bir biçimidir. Bunlar çoğunlukla ray üzerine oturtularak inşaat alanında hareket ettirilebilir. Hareketli vinçlerde vinç kolu genellikle çelik kafes sisteminde yapılmıştır; daha kısa olan vinç kulesi de benzer yapıdadır ve halat sarma donanımıyla operatör kabini kulenin içine oturtulmuştur. Vinç tamburu genellikle bir elektrik motoru ya da dizel motoruyla döndürülür.
Tersanelerde ve giderek artan bir biçimde inşaat alanlarında rastlanan bir vinç tipi de konsol vinçtir. Bu tip bir vinçte, ortadaki büyük kulenin tepesinde, bir “T ” harfi oluşturacak biçimde yanlara doğru uzanan, çelik kafes sisteminde yapılmış iki konsol kiriş bulunur; ama bunlardan biri daha kısadır. Kısa kiriş, karşı ağırlık denen denge yükünü taşır. Operatör kabini çalışmaların yürütüldüğü uzun kiriş tarafında yer alır; böylece operatör kaldırma sırasında yükün konumunu rahatça izleyebilir. Kaldırma donanımı uzun kiriş üzerinde hareket eden bir vinç arabasında taşınır ve böylece yük içe ya da dışa doğru hareket ettirilebilir. Bu tür vinçler ağır yükler için kullanılır ve genellikle elektrikle çalışır. Konsol vinçler bazen dubalar üzerine oturtulur ve yüzer vinç olarak kullanılır. Yüzer vinçler limanlarda gemilerin yedeğinde çekilir.
Ağır parçaların taşınmasının gerektiği büyük atölyelerde gezer köprü vinçler kullanılır. Atölyenin iki yan duvarı arasında yer alan güçlü bir çelik putrel ya da kiriş bu tür bir vincin ana parçasını oluşturur. Bu kirişin iki ucunda, atölye yan duvarlarının üst kesimlerindeki köşebentler üzerine döşenmiş raylar üstünde hareket eden tekerlekler bulunur. Kaldırma donanımı, kiriş üzerinde hareket edebilen ve “kedi” denen bir vinç arabasında taşınır ve böylece yükler atölyenin her yerine ulaştırılabilir. Operatör kabini, taşıyıcı raylardan birine yakın bir konumda kirişe asılabilir ya da bütün vinç, arabadan aşağı sarkıtılmış küçük bir kumanda panosundan denetlenebilir ve böylece operatör yerde durarak bütün işlemleri yürütebilir.
