Voltaire
Voltaire (1694-1778), 18. yüzyılda, Fransız Devrimi’ni (1789-99) hazırlayan yıllarda yaşayan Fransız yazar ve düşünürlerin en büyüklerinden olan François-Marie Arouet’nin takma adıdır. Uzun bir yaşam süren Voltaire, insanın özgür olma ve istediği gibi düşünme hakkına sahip olduğunu savunmaktan hiç yılmadı. İnsanların yaşamlarını baskı altına aldığı için hükümetine karşı çıktı. İnanç özgürlüğüne izin vermediğini düşündüğü için kiliseyi de eleştirdi. İçinde yaşadığı toplumun tüm çürük noktalarını vurguladı ve Fransız Devrimi’ni hazırlayan ortamın kurulmasına yardım etti.
François-Marie Arouet Paris’te doğdu. Paris’te, Louis-le-Grand adlı Cizvit okulunda edebiyatı ve tiyatroyu sevmeyi öğrendi. Keskin zekâsı ve ince nükteleriyle Paris sosyetesinin gözdesi oldu. Ne var ki, yazılarında alay ettiği güçlü kişilerle başı hep derde girdi. Paris’ten sürüldüğünde ve Bastille’e hapsedildiğinde daha 24 yaşında bile değildi. İlk oyunu olan Oedipe’in 1718’deki başarısının ardından Voltaire adını aldı.
1726’dan 1729’a kadar sürgün olarak yaşadığı İngiltere’de, düşünce ve inançların büyük bir hoşgörüyle karşılandığı bir toplum buldu.
Voltaire Fransa’ya döndüğünde ilgisini tarih ve felsefeye yöneltti. Düşünce tarihinde bir dönüm noktası olan Lettres philosophiques (1734; “Felsefe Mektupları”) adlı yapıtında dinsel ve siyasal kurumlan eleştirdiği için hakkında tutuklama emri çıkartılan Voltaire, kaçarak bir dostunun Champagne’daki, Cirey’de bulunan şatosuna sığındı. Burada 15 yıl süreyle bilimsel çalışmalar yürüttü, yazılar yazdı, zaman zaman Avrupa’nın çeşitli kentlerine yolculuk etti ve Madame du Châtelet ile birlikte yaşadı.
Prusya Kralı II. Friedrich (Büyük Friedrich) birkaç yıldır Voltaire’i sarayına çağınyordu. 1740’larda bazı oyunlarının fazla beğenilmemesi ve Madame du Châtelet’nin ölümü üzerine Voltaire 1750’de bu daveti kabul ederek üç yılını Berlin’de geçirdi. Ne var ki, kralla sık sık tartıştı ve sonunda Cenova’ya gitti.
Voltaire 1759’da, en ünlü yapıtı olan kısa romanı Kandid’i (Candide ou de l’optimisme) yazdı. Romanda Candide adlı bir gençle arkadaşı Doktor Pangloss öyle büyük talihsizliklerle karşılaşırlar ki, Candide tıpkı filozof Leibniz gibi, yaşadığı dünyanın “tüm dünyalann en iyisi” olduğuna inanamaz. Yolculuklara çıkmaktan vazgeçer ve sonunda mutluluğun gizinin “kendi bahçesini işlemek” olduğunu keşfeder.
Voltaire 1778’in başlarında, 83 yaşındayken irene adlı oyununun provalan için Paris’e döndüğünde büyük bir coşkuyla karşılandı. Bunun üzerine heyecanlanan ve hastalanan Voltaire kısa bir süre sonra öldü.
Bugün birçok yapıtından yalnızca birkaçı okunsa da, Voltaire yazarlığı ve yaşamıyla Fransız edebiyatındaki yerini korumaktadır.
