AKROPOL
Eskiçağlarda kentler, savunmayı kolaylaştırmak için genellikle bir tepenin üzerinde, ortadaki bir kalenin çevresinde kurulurdu. Kent zamanla genişleyip tepenin eteklerine doğru yayıldığında, tepenin üstünde kalan ilk yerleşmeye akropolis denirdi. “Kentin yukarı bölümü” anlamındaki bu Yunanca sözcük bütün eskiçağ kentlerinde benimsenmişti.
O çağlarda kurulmuş birçok kentin akropolü vardı, ama içlerinde en ünlüsü Atina Akropolü’ydü. Surlarla çevrili olan Atina Akropolü’nün dokuz giriş kapısı vardı; bunlardan birine çok gösterişli bir merdivenle çıkılırdı. Akropoldeki yapıların çoğu, güneşin altında parıldayan beyaz mermerden yapılmıştı.
Bu yapılardan bazılarının çeşitli bölümleri yıkılmadan günümüze kadar ulaşmıştır. Ö rneğin İÖ yaklaşık 410’da yapımı tamamlanan Athena Nike Tapmağı büyük ölçüde onarılmış ve Propylaia denen görkemli giriş kapısı ile Erekhtheion Tapınağı’nın kalıntıları korunabilmiştir. Karyatitler adı verilen, mermerden yapılmış altı kadın heykeli Erekhtheion’ un Bakireler Balkonu’nda taşıyıcı sütun işlevi görür. Akropolün en ünlü yapısı, eskiçağların en güzel tapınaklarından biri olan sütunlu Parthenon’dur. Kentin koruyucu tanrıçası A thena’ya adanmış olan Parthenon’u İÖ 5. yüzyılda büyük devlet adamı Perikles yaptırdı (bak. PERİKLES). Bu tapınağın baş mimarı heykeltıraş Pheidias tanrıçanın fildişi ve altından bir heykelini de yapmıştı; ama bu heykel bugün kayıptır.
Parthenon, Hıristiyanlık döneminde kilise olarak kullanıldı; Türkler A tina’yı alınca da camiye dönüştürüldü. 1687’de, bu yapıdaki barut deposunun bir top mermisiyle patlaması sonucunda Parthenon’un orta bölümü havaya uçtu.
1801’de İngiliz Lord Elgin, Parthenon’daki bazı mermer heykelleri İngiltere’ye götürdü. Elgin Mermerleri olarak bilinen bu heykellerde çok güzel insan, at ve insan başlı at (Kerıtauros) süslemeleri vardır. 1816’da devletin satın aldığı bu heykeller o tarihten beri Londra’daki British Museum’dadır. Yunan hükümeti heykellerin kendilerine geri verilmesi için İngiltere’ye başvurmuştur. Aradan bunca zaman geçtikten sonra, heykellerin yeniden Parthenon’daki eski yerlerine yerleştirilme olasılığı çok düşüktür.
