ANADOLU VE RUMELİ HİSARLARI
Anadolu ve Rumeli Hisarları İstanbul Boğazı’nın iki yakasında, iki ayn padişahın aynı amaçla, Bizans’ın deniz ulaşımını denetlemek için yaptırdığı kalelerdir. Anadolu Hisarı bir zamanlar Güzelce Hisar ve Yenice Hisar, Rumeli Hisarı ise Akça Hisar, Boğazkesen ve Yenice Kale adlarıyla da anılmıştır.
Anadolu Hisarı
İstanbul Boğazı’nın Anadolu yakasında, Göksu Deresi’nin denize döküldüğü yerde yükselen Anadolu Hisan’m 1395’te Yıldırım Bayezid yaptırdı. Ankara Savaşı’ndan sonra Yıldırım Bayezid’in oğlu Süleyman Çelebi burada saklanmış, 1444’te Varna Savaşı için sefere çıkan ordu buradan karşıya geçmişti. İstanbul’un fethinden önce bir süre askeri üs olarak kullanılan hisar o tarihe kadar eski biçimini korudu. Yalnız Fatih Sultan Mehmed Rumeli Hisarı’nı yaptırırken bu kaleye de dış surlar ekletip toplar yerleştirerek hisarı güçlendirdi. Böylece İstanbul kuşatmasında her iki hisar Boğaz’ın denetim altında tutulmasında önemli rol oynadı.
İstanbul’un alınmasından ve Karadeniz kıyılarının Türkler’in eline geçmesinden sonra eski askeri önemini yitiren bu hisann çevresi Fatih Sultan Mehmed döneminde bir yerleşim bölgesi oldu.
Kalesi ve surlan kayalık bir tepe üzerine kurulmuş olan Anadolu Hisarı iç kale, iç ve dış kale surları ile üç kuleden oluşur. İç kale dikdörtgen biçiminde ve dört katlı bir kuledir. İlk yapıldığında birinci katta kapı yoktu. Kuleye iç kale surlarına uzanan bir asma köprüden giriliyor, üst katlara ahşap merdivenlerle çıkılıyordu.
İç kale surlan asıl kalenin kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerini birleştirir. Üç metre kalınlığındaki bu surların üzerinde korkuluklarla korunan bir yol vardır.
İç surlarla birleşen dış kale surlarının üzerinde birçok kemer ve surları korumak için yapılmış üç kule bulunur. Doğu-batı yönünde 65 metre, kuzey-güney yönünde 80 metre boyunca uzanan bu surlar 2,5 metre kalınlığındadır ve topların yerleştirildiği deliklerle donatılmıştır.
Küçük ama sağlam bir kale olan Anadolu Hisan’nın asıl kalesinde ve iç surlarında araları harçla doldurulmuş blok taşlar kullanılmıştır. Yer yer tuğla örmelere rastlanır. Dış surlar ise büyük taş dizileri arasına küçük taşlar koyarak örülmüştür. Tuğla örmelere yalnızca top deliklerinin üstünü örten kemerlerde rastlanır.
Rumeli Hisarı
Rumeli Hisarı İstanbul Boğazı’nm en dar yerinde, Anadolu Hisarı’nm karşısındadır. İstanbul’u almaya hazırlanan Fatih Sultan Mehmed, boğazın denetlenmesinde Anadolu Hisan’mn yetersiz kaldığını görerek bu yeni hisarı yaptırmıştır. Rumeli Hisarı’nın yapımına 20 Mart 1452’de başlanmış, 7.000 işçinin ve 1.800 ustanın geceli gündüzlü çalışmasıyla yapımı dört ay içinde tamamlanmıştır. Kerestesi İnebolu’dan, taşları çevredeki taşocaklarından getirtilen hisarın mimarı Muslihiddin’dir.
İstanbul’un alınmasında önemli rol oynayan hisar sonradan önemini yitirdi ve kuzeydeki Sarıca Paşa Kulesi birçok kişinin kapatıldığı bir hapishane oldu. Bu yüzden bu kuleye Kara Kule adı verilmiştir.
Rumeli Hisarı kıyıdan batıya doğru dikleşerek yükselen iki küçük tepe üzerinde kurulmuştur. Kuzey-güney doğrultusunda 250 metre, doğu-batı doğrultusunda ise 125 metre boyunca uzanır. Üç büyük kuleden, 13 burçtan ve bunları birleştiren surlardan oluşan hisarın beş tane kapısı vardır. Giriş katlarıyla birlikte Zağanos Paşa Kulesi sekiz, Sanca Paşa ve Halil Paşa kuleleri dokuzar katlıdır. Deniz kenanndaki Halil Paşa Kulesi 12 köşelidir. Silindir biçimindeki öbür iki kuleden Zağanos Paşa Kulesi güneyde, Sarıca Paşa Kulesi kuzeyde yer alır.
15. yüzyılda depremden zarar gören Rumeli Hisan 1460-64 yılları arasında Fatih tarafından onartılmış, daha sonra 1510, 1773, 1794 ve 1953 yıllarında yeniden onarılarak 1970’te müzeye dönüştürülmüştür. Bu hisarın bahçesi de zaman zaman açık hava tiyatrosu olarak kullanılır.
