Asfalt
ASFALT, kum, kireçtaşı ve granit gibi ufalanmış mineral parçaları ile bitümün doğal ya da yapay karışımı olan siyah renkte bir maddedir. Isıtıldığında yumuşar ve plastik gibi esneklik kazanır. Bu yüzden ısıtılıp kalıba dökülerek kolayca biçimlendirilebilir. Erime noktası 32°C ile 37°C arasındadır. Çevre sıcaklığına ve içindeki katışkılara bağlı olarak sıvı ile katı arasında değişik biçimlerde bulunabilir. Asfaltın temel bileşeni olan ve katrana benzeyen bitüm, bir karbon ve hidrojen bileşiğidir. Bu nedenle kimyada hidrokarbonlar denen kalabalık bir sınıfın üyesi sayılır.
İki tür asfalt vardır: Doğal asfalt ve petrol asfaltı. Doğal asfalt ya yerkabuğundaki tortul kayaçların çatlakları arasında çökelmiş olarak ya da damarlar halinde bulunur. Bu asfalt birikintileri ve damarları, kayaçlardaki petrolün uçucu bileşenlerinin buharlaşması sonucunda çökelmiş olan petrol artıklarıdır. Petrol asfaltı ise ham petrolün damıtılmasıyla elde edilir.
Bir petrol yatağında doğal asfaltın çökelmesi milyonlarca yıl gerektiren uzun bir süreçtir. Yataktaki petrol, yeraltındaki basıncın etkisiyle kum yataklarından ve gözenekli kayaçların arasından geçip yerüstüne çıkar. Petrolün uçucu bileşenleri ayrıldıkça kayaçların arasında hiç katışıksız bir asfalt birikintisi kalır. Daha sonra bu bileşik hemen hemen katışıksız bir sıvı halinde kayaçtan dışarıya sızar.
Dünyanın en ünlü doğal asfalt ya da doğal bitüm yatağı, Sir Walter Raleigh’in 1595’te Batı Hint Adaları’ndan Trinidad’da bulduğu asfalt gölüdür. Raleigh, sonradan bu gölü anlattığı bir yazısında, bulduğu maddenin gemilerin kalafatlanmasında, yani ek yerlerinin su sızdırmaz yapılmasında kullanılabilecek en iyi madde olduğunu yazmıştı. 40 hektardan daha geniş bir alanı kaplayan bu asfalt gölünün orta kesimdeki derinliği yaklaşık 87 metredir. Asfalt blokları kazmalarla parçalanarak çıkarılır. Bütün gün çalışarak büyük miktarda asfalt çıkarıldığı halde göl her gece yeniden dolar. Gölün yüzeyine döşenmiş raylar üzerinden vagonlarla taşınan bu gerçek asfalt Trinidad’da arıtılır ve varillere doldurularak bütün dünya ülkelerine satılır.
Bazı asfalt yatakları da tarihöncesi hayvanların fosillerini barındırdığı için ünlüdür. Örneğin ABD’de, Los Angeles yakınındaki La Brea asfalt yataklarında soyu tükenmiş hayvanların fosilleri bulunur. Irak’ta da, bazıları çok eski çağlarda oluşmuş birçok asfalt kaynağı vardır.
Doğal asfalt başka maddelerle karıştırılarak yapılardaki dış cephe kaplamalarının ve akümülatör kutularının sızdırmazlığını sağlamak için kullanılabilir. Geçen yüzyılda cadde ve yolların asfaltlanmasında da doğal asfalttan yararlanılıyordu. Bugün yol kaplamacılığında daha çok petrol asfaltı kullanılır.
Yol kaplamacılığında kullanılan asfaltın ancak 12’de biri bitüm, geri kalan bölümü ince taneler halinde ufalanmış mineraller ve kırma taştır. Bu gereçler 325°-350°C arasında ayrı ayrı ısıtıldıktan sonra asfalt karıştırma makinesiyle karıştırılır. Asfaltlanacak yolun yüzeyine yayılan bu karışımın üzerinden silindir geçirilerek sıkıştırılır. Asfalt soğuduğu anda yol kullanıma hazırdır.
Asfalt suyu geçirmediği için yapıların çatı kaplamalarında da çok kullanılan bir gereçtir. Çatıların su yalıtımı için, kiremitlerin altına asfalt emdirilmiş keçe, onun üstüne de ince kırma taş yayılır. Yapılarda toprak düzeyinin altında kalan temel duvarları da su sızıntılarını ve nemi önlemek için gene asfaltla kaplanır. Tünellerin tavanları, kanalların ve su depolarının içi, bazı köprülerin tabanları asfaltlanarak sugeçirmez duruma getirilebilir.
Yapay asfalt genellikle bitüm ve kireçtaşı karışımıdır. Doğal asfalta çok benzeyen bu asfalt da yol kaplamalarında, yapıların çatı ve temellerinde, su kulelerinde ve su depolarında yalıtım amacıyla kullanılabilir.