Askerlik
ASKERLİK, Ordular, mesleği askerlik olan kişilerin dışında ya belirli bir süre için yetişkin insanlardan zorunlu askerlik hizmeti istenerek ya da gönüllülerden oluşur. Eski Mısır’da bir tür zorunlu askerlik hizmeti uygulanmıştı. Napolyon Savaşları sırasında da Fransa, bütün sağlıklı erkekleri askere aldı. Daha sonra Prusya, erkekleri askerlik eğitimi için bir süre askere çağırmaya ve sonra onları serbest bırakmaya başladı; böylece asıl ordu küçük kalırken, savaş zamanında hizmet etmeye hazır, eğitim görmüş yedek askerler bulunuyordu.
Amerikan İç Savaşı’nda (1861-65) Güney ve Kuzey, zorunlu askerlik yolunu kullandılar. Ama, 19. yüzyıl boyunca ABD’de ve İngiltere’de barış zamanında zorunlu askerlik yoktu. 1914’te I. Dünya Savaşı başladığı zaman, İngiliz ordusu düzenli askerlerden ve gönüllülerden oluşturuldu. 1916’da askere alma yasası yürürlüğe girince genç ve sağlıklı erkekler askerlik hizmetinden sorumlu tutulmaya başlandılar.
1930’larda ABD ve İngiltere, oldukça küçük düzenli ordularla yetindiler. Ama Almanya ve Japonya’da, zorunlu askere alma yoluyla büyük ordular kuruldu. 1939’dan başlayarak İngiltere askere alma yasasını yeniden uygulamaya koydu; böylece, barış zamanında zorunlu askerlik, İngiltere’de ilk kez başlamış oldu. II. Dünya Savaşı sırasında, zorunlu askerlik hizmeti yanında savaş gereçleri ve mayın yapımı gibi temel işler için de milyonlarca insan askere alındı.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra hemen hemen bütün ülkeler ordularını güçlendirmek amacıyla gençleri, çoğunlukla iki yıllık bir süre için askere alarak zorunlu askerliği uyguladılar. İngiltere zorunlu askere almayı 1960’ta bıraktı, o zamandan beri İngiltere’nin kara, hava ve deniz kuvvetleri gönüllülerden oluşmaktadır. ABD askere almayı Vietnam Savaşı sırasında sürdürdü, 1973’te bu ülkede de zorunlu askerlik sona erdi. Günümüzde birçok ülkede zorunlu askerlik hizmeti yürürlüktedir. Düzenli ordusu olmayan İsviçre gibi bazı ülkelerde sağlıklı yetişkin yurttaşlar yaşamlarının belli bir döneminde askerlik hizmetine alınır ve bu süre boyunca her yıl birkaç hafta eğitim görürler.
Türkiye'de Askerlik
Türkiye’de 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırılıncaya kadar, ordunun büyük bölümünü tımarlı sipahiler ve yeniçeriler oluşturuyordu. Tımarlı sipahiler yalnızca savaş sırasında orduya katılan askerlerdi; yeniçeriler ise, ordunun sürekli askerleriydi (bak. YENİÇERİ OcaĞI). Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra süresiz askere alma uygulaması başladı. Bu uygulamayla görevli memurlar, belirlenmiş sayıya ulaşıncaya kadar, halk arasından asker seçerlerdi. 1843’te çıkarılan bir yasayla, kura yoluyla askere alma kabul edildi. Kura yoluyla askere alınan kişiler, beş yıl zorunlu askerlikten sonra, yedi yıl için de yedeğe ayrılır ve yılda bir ay askerlik eğitimi görürlerdi. Askerlik yaşına gelen gencin ailesine bakacak kimsesi yoksa askere alınmazdı. Ayrıca imamlık yapanlar ile İstanbul halkı da askere alınmıyordu. 1869’da askerlik süresi 20 yıla çıkarıldı. 20 yıllık askerliğin altı yılı sürekli olarak orduda, geri kalan yıllar yedek asker olarak tamamlanırdı. 1916’da çıkarılan bir yasayla, padişah soyundan gelenler dışında Osmanlı uyruğunda bulunan herkesin askere alınması zorunluluğu getirildi. 45 yaşma kadar herkes asker sayıldı.
Günümüzde ise, 1927’de çıkarılan bir yasaya göre Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki herkes, 20 yaşına geldiğinde ilk askerlik yoklamalarını yaptırmak zorundadır. Er olarak askerlik süresi 18 aydır. Yükseköğrenim görmüş olanlar arasında çekilen kurayı kazananlar sekiz ay er olarak, ötekiler ise 16 ay yedeksubay olarak askerlik yaparlar. 1980’de çıkarılan yeni bir yasayla bedelli askerlik uygulaması getirildi. Bedelli askerlikte belirli bir miktar parayı ödeyenler yalnızca üç ay askerlik yapmaktadır. Yurtdışında çalışanlar ise, bu bedeli dövizle öder ve iki ay askerlik eğitiminden geçirilirler.