Ayçiçeği
Ayçiçeği, Boyu 1,5-2,5 m arasında, sapı bilek kalınlığında bir bitki olan ayçiçeğinin kökü kısa bir ana köke bağlı saçak kök biçimindedir. Genellikle, derine gitmeyip yüzeye yakın yayılır. Sapı pütürlü ve tüylüdür; içi öz denen beyaz, süngersi bir maddeyle doludur. Bitkinin bol güneş alabilmesine elverişli almaşık dizili uzun saplı yapraklar, yürek biçimindedir ve büyüktür. Kalın damarlı ve sert olduğu için, büyüklüğüne karşın kolay yırtılmaz, üstelik ışığa karşı geniş alan oluşturur.
Yuvarlak kocaman çiçekliğin üstünde iki çeşit çiçek bulunur: Borumsu çiçekler; dilsi çiçekler.
Borumsu çiçekler, çiçekliğin ortasını kaplarlar. Verimli ve tam çiçeklerdir; yani her birinde çanak, taç, erkek ve dişi organ vardır. Çanak yapraklar pul biçiminde ve az ya da çok körelmiş durumdadır. Taç yapraklar, birleşerek boru biçimini almıştır; üst bölüm beş dişlidir. Tacın genişlemiş dip bölümünden beş erkek organ yükselir; bunların da başçıkları birbiriyle birleşmiş ve dişicik borusunu sarmış durumdadır.
Dişi organda yumurtalık alt durumludur. Dişicik borusu başlangıçta kısadır; bitki geliştikçe uzar ve çevresine bağlı erkek organları da yukarı doğru uzatır. Bu sırada gerilme sonucu olarak başçıklar çatlar, çiçektozları saçılır. Dişicik borusunun ucunda, iki parçalı bir tepecik bulunur.
Dişi çiçekler, çiçekliğin çevresinde dizilir. Bunlarda erkek ve dişi organlar körelmiş, taç yapraklara birleşerek bir dil biçimini almıştır. Eşeysel organları bulunmadığı için, bunlar kısır çiçeklerdir. Parlak sarı renkli bu dilsi çiçekler, yalnızca böcekleri çekmeye yarar.
Dilsi ve borumsu çiçeklerin dibinde bol miktarda bal özü bulunduğundan, böcek ve arılar, ayçiçeğini sık dolaşırlar. Böylece çiçeklerin tozlaşmasını ve sonunda döllenmeyi sağlamış olurlar. Meyve olgunlaşınca, borumsu taç düşerek meyveler ortaya çıkar.
Ayçiçeği dünya nüfusunun artışıyla orantılı olarak önem kazanmış bir bitkidir. Güneşi andıran büyük çiçeklerinden dolayı birkaç yüzyıl önce süs bitkisi olarak bahçelerde yetiştirilirken, günümüzde göz alabildiğine engin tarlalarda bir yağ bitkisi olarak üretilmektedir.
Anayurdu Orta Amerika olan ayçiçeği, oradan Avrupa'ya, sonra Balkanlar'a yayılmış, son elli yıl içinde de Türkiye'de geniş çapta üretilmeye başlanmıştır.
Eğlencelik olarak da kullanılan ayçiçeği tanelerinde yüzde 35-50 oranında yağ bulunur. Sıkılarak çıkarılan yağ, rafine edildikten sonra yemeklik olarak kullanılır (çiçek yağı). Ayçiçeği yağından ressamlıkta ve sanayide de yararlanılır. Yağ çıkarıldıktan sonra geriye kalan küspe, hayvan yemi olarak işe yarar.
