BAKANLAR KURULU
Bakanlar kurulu, parlamenter sistemin uygulandığı ülkelerde, başbakan ve bakanlardan oluşan ve devletin yürütme yetkisini kullanmakla yükümlü organdır. ABD gibi yürütme yetkisinin devlet başkanında toplandığı başkanlık sisteminini benimseyen ülkelerde ayrıca bakanlar kurulu adıyla bir yürütme organı bulunmaz. Buna benzer başka uygulamalar da vardır. Yürütme yetkisini parlamentonun üstlendiği meclis hükümeti sisteminde yürütme organı parlamentonun kararlarını uygulayan bir kurul olduğu için, bakanlar kurulu işlev ve yetkisine sahip değildir. Öbür sistemlerin tersine parlamenter sistemlerde bakanlar kurulu meclisten ve devlet başkanından ayrı ve bağımsız siyasal kimliği olan bir kurumdur. Kimi zaman bakanlar kuruluna hükümet de denir. Daha doğrusu hükümet ile bakanlar kurulu eşanlamlı gibi kullanılır (bak. HÜKÜMET).
Bakanlar kurulunun İngilizce’si olan cabinet (kabine) sözcüğü 17. yüzyılda İngiltere’de kralın danışmanlarından oluşan topluluk için kullanıldı. Kralın özel bir odada danışmanlarıyla yaptığı ve günümüzün bakanlar kurulu toplantılarına benzeyen toplantıların en eskisi II. Charles döneminde (1660-85) gerçekleşmiştir. Bu toplantıların önem kazanması ise I. George dönemine (1714-27) rastlar. Kral I. George, 15 danışmanından oluşan kabinenin toplantılarına başlangıçta kendisi de katılırdı. Ama anadili Almanca olan kral, İngilizce konuşulan bu toplantıları izlemekte güçlük çekiyordu. Bunun için, bir süre sonra toplantıların yönetimini başbakana bıraktı. Bundan sonra bakanlar kurulu, sonradan kralın onayını alması gerekse de, her konuda kendisi karar vermeye başladı.
Ülkenin yönetiminde uygulanacak genel politikaları saptayan bakanlar kurulu, bu doğrultudaki yasaları parlamentoya önerir. Yasaları uygulamak, yasaların işlerliğini sağlamak amacıyla tüzük ve yönetmelik çıkarır. Bakanlar da başında bulundukları bakanlıkları bu politikalar doğrultusunda yönetirler. Bakanlar kurulu aldığı kararlardan ötürü parlamento karşısında sorumluluk taşır. Ama çoğunlukla başbakan ve bakanların parlamentoda çoğunluğu elinde tutan partinin üyelerinden oluşması, parlamentonun bakanlar kurulunu denetlemesinde aksaklıklara yol açabilir. Bakanlar kurulunun oluşturulması, yapısı ve yetkileri değişik siyasal özellikleri yüzünden ülkeler arasında farklılık gösterir. İngiltere, Kanada, Avustralya gibi ülkelerde bakanlar kurulunu parlamentoda çoğunluğu sağlayan partinin üyeleri arasından, bu partinin başkanı olan başbakan seçer. Bakanlar kurulu üyeleri hemen hemen her zaman parlamento üyesidirler. Bazı ülkelerde ise parlamentoda bir partinin çoğunluğu sağlayamadığı durumlarda, bakanlar kurulu iki ya da daha çok partinin üyelerinden oluşabilir. “Koalisyon” adı verilen bu duruma Fransa ve İtalya gibi bazı Avrupa ülkelerinde rastlanmaktadır. ABD'de bakanlıkların başına, başkan tarafından atanan kişiler getirilir. Başkan, danışman konumundaki bu kişileri seçimle gelmiş kongre üyeleri dışından saptamak durumundadır. Bu danışmanlar kongreye yasa önerisinde bulunamazlar.
Türkiye'de Bakanlar Kurulu
Türkiye’de bakanlar kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından cumhurbaşkanınca atanan başbakan tarafından oluşturulur. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından ya da milletvekili seçilme yeterliğinde olan kişilerden başbakanca seçilirler ve cumhurbaşkanınca atanırlar. Bakanlar kurulu, atanmalarından başlayarak bir hafta içinde hükümet programını hazırlayarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde okur. Programın okunmasından iki tam gün sonra güvenoyu için görüşmelere başlanır. Güvenoyu görüşmelerinin bitiminden bir tam gün sonra güven oylaması yapılır. Parlamento çoğunluğunun olumlu oy verdiği bakanlar kurulu güvenoyu almış sayılır ve göreve başlar. Güvenoyu alamayan bakanlar kurulu ise görevden çekilir.
Başbakan ve bakanlardan oluşan bakanlar kurulu devletin yürütme organıdır. Bakanlar kurulu başbakanın yönlendirmesiyle ülke yönetimi için iç ve dış politikaları belirler. Bu politikalar doğrultusunda hazırlanan hükümet programı bakanlıklar aracılığıyla uygulanır. Bakanlar kurulu, programının uygulanması için gerekli gördüğü yasa önerilerini parlamentoya verir. Görev ve yetkilerini kullanırken anayasa ve yasalara uygun davranmak zorundadır. Bakanlar kurulu devlet bütçesini hazırlar ve meclisin onayına sunar. Ülkenin iç ve dış güvenliğini sağlamak üzere gerekli önlemleri alır, silahlı kuvvetleri savunma için hazır tutar. Yasaların uygulanışını düzenlemek amacıyla yönetmelik çıkarır.
Anayasaya göre bakanlar, bakanlıklarıyla ilgili işlerden dolayı başbakana karşı sorumludurlar. Bakanlığının işlerinden ötürü tek tek ve hükümet kararlarından ötürü ortak sorumluluk taşıyan bakanlar Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce denetlenirler. Meclis bu denetimi soru, genel görüşme, meclis araştırması, gensoru ve meclis soruşturması yollarıyla gerçekleştirir. Meclisin bakanlar kurulunu denetlemesindeki en etkin yöntem gensorudur. Gensoru görüşmeleri sonucunda yapılan oylamada meclisten güvenoyu alamayan bakanlar kurulu, parlamenter demokrasi geleneklerine göre görevden çekilir.
