Bataklık
BATAKLIK VE TURBALIK, Suya boğulmuş, alçak ve çamurlu alanlara genel olarak bataklık denir. Ama bazı bataklıklar sığ ve geçici, bazıları derin ve kalıcıdır. Sıcak yaz aylarında kuruyan geçici bataklıklar yeşil bir bitki örtüsüyle kaplı olduğundan bir çayırlığı andırır; bu yüzden bunlara otlu ya da yeşil bataklık da denir. Yılın her mevsiminde suyla kaplı olan sürekli bataklıklarda ise, saz ve kamış gibi su bitkilerinden ağaçlara kadar uzanan zengin bir bitki örtüsü vardır. Zamanla bu bitkilerin çürümesi ve yüzeyinin süngersi bir görünüm almasıyla sürekli bataklıklar turbalıklara dönüşür.
Bataklıklardaki ağaçlar özellikle nemli ortamda yaşamaya uyarlanmıştır. Örneğin tropik iklim kuşağındaki ülkelerin kıyılarında genellikle mangrov bataklıkları bulunur. Bu ilginç ağaçların kökleri toprağın içinde değil açıktadır; dallardan ve gövdeden yere doğru sarkan bu kökler havayı emerek bitkiye besin sağlar. (Ayrıca bak. Mangrov.) Gelgit sırasında sular kabardığı zaman deniz suyu bu kıyı bataklıklarına kadar yayılır ve ağaçlar suya gömülür. Sular çekilince de, bitkinin kökleri kalın gövdeyi destekleyen birer köprü ayağı gibi ortaya çıkar. Bu köklerin önemli bir işlevi de akarsuların kıyıya taşıdığı mil (balçık) ve alüvyonları tutmaktır. Zamanla biriken bu alüvyonlar denizi doldurarak kıyıda çok verimli taşkın ovalan oluşturur.
Bazı kıyılarda, özellikle akarsu deltalarında, koylarda ve lagünlerde oluşan, yeşil bir bitki örtüsüyle kaplı tuzlu bataklıklar kuşların en gözde üreme bölgeleridir. Gelgit sınırının gerisinde kalan iç bölgelerde ise, özellikle küçük göl ve gölcüklerde tatlı su bataklıkları oluşur. Bu bataklıkların temel bitki örtüsü saz, kamış ve hasırotu gibi su bitkileridir. Tropik bölgelerde ağaç ve çalılar egemenken, daha soğuk bölgelerde bu bataklıkların yüzeyi otlarla kaplıdır. Ilıman bölgelerdeki tatlı su bataklıklarının çevresinde kızılağaç ve söğüt gibi bol su seven ağaçlar da yetişir.
Turbalıkların dibinde, bu bölge henüz bataklığa dönüşmeden önce yetişen otların ve ağaçların çürümesiyle oluşmuş kalın bir katman vardır. Rengi kahverengi ile siyah arasında değişen ve turba denen bu çürüntü katmanı zamanla karbonlaşarak, çok değerli bir yakacak olan turba kömürüne dönüşür. İrlanda ve SSCB gibi bazı ülkelerde zengin turba kömürü yatakları vardır.
Bataklıklarda Doğal Yaşam
Bataklık ve turbalıklar rahatça gezilip görülebilecek yerler değildir. Her şeyden önce, bataklığın yüzeyi su ve çamurla kaplı olduğundan yürümek oldukça güçtür. Üstelik bataklıkların bulunduğu yerlerde hava genellikle boğucudur ve sivrisinekler insana hiç rahat vermez. Ama insanı rahatsız eden bu böceklerin varlığı, buralarda üreyen ya da barınan birçok kuşa çekici gelir. Bu yüzden bataklıklar doğal yaşamın en zengin olduğu ortamlardan biridir. Larva evresini su altında geçiren sivrisinekler ile kızböcekleri balık ve kurbağalara, bunlar da çeşitli su kuşlarına yem olur. Afrika’daki bataklıklar özellikle balıkçıl türleri açısından çok zengindir. ABD’nin Florida eyaletindeki Everglades, Romanya’daki Tuna deltası, Türkiye’deki Sultan sazlığı, Meriç deltası ve Hotamış bataklığı yabanıl yaşamın en zengin olduğu bataklıklar arasında sayılır.
