Çalıkuşu
Kuzey yarıküredeki iğneyapraklı ormanlarda yaşayan dört tür ötücükuşa çalıkuşu denir. Küçük ve yuvarlak gövdeli, kısa gagalı olan çalıkuşları Regulus cinsini oluşturur. Boyları 9 santimetreyi geçmez; tüy renkleri genellikle yeşilimsi gridir. Çalıkuşlarının en belirgin özellikleri tepelerindeki parlak renkli şeritlerdir.
Türkiye’de de bulunan iki türden biri olan bayağı çalıkuşu (Regulus regulus) bir Avrasya kuşudur. Türkiye’de başta Karadeniz yöresi olmak üzere kıyı bölgelerindeki iğneyapraklı ormanlarda yaşayan bu kuşun gövdesinin üst bölümleri yeşilimsi, alt bölümleri ise beyaza yakın bir renktedir. Başının tepesinde çevresi ince siyah şeritle çevrili sarı bir leke bulunur. Erkekte sarı lekenin üzerinde kırmızı bir çizgi vardır. Bayağı çalıkuşu çam ve ladin gibi sürekli yeşil kalan ağaçların bulunduğu ormanlık yerlerde yaşar. “Ziit ziit” sesi çıkararak tiz bir şakımayla öter. Bütün çalıkuşları gibi bayağı çalıkuşu da yuvasını örümcek ağlarıyla birbirine bağladığı yosunlardan yapıp bir ağaç dalma asar. Yuvanın içini de tüylerle döşer. Dişi genellikle nisanda yuvaya, soluk renkli ve kahverengi benekli 5-10 yumurta bırakır; mayıs ya da haziranda bir kez daha yumurtlar.
Türkiye’de kıyı bölgelerindeki ormanlarda bulunan sürmeli çalıkuşu (Regulus ignicapillus) Avrupa’da ve Batı Asya’da yaşar. Bayağı çalıkuşuna çok benzemekle birlikte gözlerinin hizasında uzanan sürme gibi ince ve kara çizgiyle ondan ayırt edilir. Sürmeli çalıkuşu Türkiye’nin en küçük ve en güzel kuşları arasındadır.
Çalıkuşlarınm Kuzey Am erika’da yaşayan iki türü üremek için Alaska’ya göçer, kışı ise güneydeki Guatem ala’da geçirirler. Altın tepeli çalıkuşu (Regulus satrapa) bayağı çalıkuşuna çok benzer; bu yüzden bazı uzmanlarca bu iki kuş aynı türden kabul edilir. Yakut tepeli çalıkuşu (Regulus calendula) ise öteki türlerden biraz daha iricedir. Bu türün erkeğinin başında küçük ve parlak kırmızı bir benek bulunur. Bu beneğin üstü genellikle öteki tüylerle örtülüdür.
Çalıkuşları çiftleşme dönemi dışında, çoğunlukla baştankara ve tırmaşıkkuşlarıyla karışarak gruplar oluştururlar. Örümcek, yaprakbiti, sinek ve başka böceklerin yanı sıra böceklerin yumurta ve larvalarını da yerler. Av peşinde daldan dala uçarken kolibriler gibi havada asılı kalabilir ya da bir dala tutunup yarasalar gibi baş aşağı sarkabilirler.
