Çaylak
Çaylak atmaca, şahin ve kartalla aynı familya (Accipitridae) içinde sınıflandırılan yırtıcı bir kuştur. Atmacadan daha ince yapılı olan çaylakların uzunluğu genellikle 45-61 cm arasında değişir, ama bazıları çok daha iridir.
Akrabası olan öteki yırtıcı kuşlar gibi çaylağın da gagası kancalı ve aşağıya doğru kıvrıktır. Uzun ve dar kanatları havada hızla süzülerek avının üzerine atlamasına ya da yavaş yavaş kanat çırparak uçmasına olanak verir. Çaylakların kuyruğu türlerin çoğunda uzun ve çatallıdır. Avlarını tutup yakalamaya uyarlanmış pençelerinde sivri ve çengel biçiminde tırnakları vardır.
Milvinae altfamilyasmı oluşturan çaylak türleri gerçek çaylak olarak bilinir. Bu çaylakların gagaları öbür türlerinkinden daha dar, üst bölümünün kenarı da tırtıklıdır. Türkiye’de yaşayan çaylaklar bu gruptandır.
Çaylak türlerinin çoğu küçük kemiriciler, böcek, kurbağa, yılan, kertenkele ve küçük kuşlarla beslenir. Bazılarının beslenme davranışları çok ilginçtir. Örneğin Avustralya’ya özgü kara göğüslü çaylağın (Hamirostra melanosternon) başlıca besini tavşan ve kertenkeledir; ama yüksekten kayaların üzerine atıp kabuklarını kırdığı devekuşu yumurtalarını yediği de görülür. Brahman çaylağı (Haliastur indus) gibi bazı türler balık ve çöp yiyerek beslenir. Gerçek çaylaklar içinde bir grup oluşturan salyangoz çaylakları ise Yenidünya’ da yaşar ve yalnızca salyangoz yerler. Orak biçimli dar ve kıvrık gagaları salyangozları kabuklarından çıkarmaya yarar.
Çaylakların renkleri soluk kırmızımsı kahverengiden karaya kadar değişir. Türlerin çoğu beyaz, turuncu ve kara lekelerle süslüdür. En iyi bilinen iki tür, Türkiye’de de yaşayan kara çaylak (Milvus migrans) ile kızıl çaylaktır (Milvus milvus). Avrasya, Afrika ve Avustralya’da yaşayan kara çaylak Akdeniz ve Karadeniz kıyıları dışında Türkiye’nin hemen her yöresinde bulunur. 55-60 cm uzunluğundaki bu kuşun gövdesi koyu kahverengi, başı daha açık renklidir. Leş, küçük memeliler, kuş, sürüngen, böcek ve ölü balık yer. Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya’da bulunan 60-66 cm uzunluğundaki kızıl çaylağın tüyleri kızıl kahverengidir. Başı ile kuyruk ve kanat altları beyaza çalar. Doğu Anadolu’ da da az sayıda bulunan kızıl çaylağın beslenme ve üreme davranışları kara çaylağa benzer. Bu tür göç sırasında ve kışın daha çok görülür.
Oldukça zarif görünümlü olan kırlangıç kuyruklu iki çaylak türünden biri Amerika kıtasında, öteki Afrika’da yaşar. Bu türler uzun kanatları ve kırlangıç kuyruğuna çok benzeyen uzun kuyruklarıyla dikkat çeker.
Çaylaklar yuvalarını yüksek ağaçlarda, genellikle gevşekçe üst üste konmuş kuru dal, yosun ve başka bitki artıklarıyla yaparlar. Türlerin çoğunda dişi, sayıları ikiden beşe kadar değişebilen düz beyaz ya da benekli yumurtalar bırakır. Yavrular dört hafta ya da daha uzun bir süre sonra yumurtadan çıkar. Çaylak türlerinden çoğunun sayısı gittikçe azalmaktadır.
