Dergi
Dergi, gazete gibi düzenli aralıklarla yayımlanan yaygın bir okuma aracıdır. Çoğu gazeteden farklı olarak genellikle nitelikli kâğıda basılan dergilerde, çeşitli konulara ilişkin haber, makale, eleştiri, inceleme ve araştırmanın yanı sıra, birçok renkli fotoğraf, resim ve karikatür de yer alır. Dergi satan bir dükkânın raflarına göz atarsanız orada duran dergiler renkleri, çeşitlilikleri ve konularıyla hemen ilginizi çeker.
Kimi zaman dergi sözcüğünün karşılığı olarak kullanılan magazin, Arapça depo ya da eşyaların saklandığı yer anlamındaki mahzen sözcüğünün çoğulu olan “mehâsin”den gelir. Magazin sözcüğü ilk kez 1731’de, İngiliz basımcı Edward Cave’in Gerıtleman’s Magazine adlı dergisinde kullanılmıştı. Çeşitli yazarların makale ve öykülerini bir araya getiren dergiler, gazetelerden farklı olarak, “ciltli”dir; yani sayfalar tel zımba ya da yapıştırıcıyla bağlanmıştır. Her derginin bir kapağı vardır. Kapakta, çoğunlukla özel olarak çekilmiş ya da seçilmiş bir fotoğraf yer alır. Dergi kapaklarında karikatür ve resimden başka sadece harf ve çizgilerden kompozisyonlar da olabilir.
Dergilere “süreli yayın” da denir. Haftada bir (haftalık), iki haftada bir, ayda bir (aylık), iki ayda bir, yılda dört kez (üç aylık) gibi belirli aralıklarla düzenli olarak yayımlanırlar.
Dergi Türleri
Genel diye nitelenebilecek dergilerde her okuyucunun ilgisini çekecek çeşitli konulara ilişkin yazılar bulunur. Bunun dışında ise belli bir konuya ağırlık veren ve bu konuya özel ilgisi olanlarca izlenen dergiler vardır. Bu tür dergiler model uçak yapımı, pul koleksiyonculuğu, el işleri, ilk yardım, yemek pişirme, spor, moda, satranç, sağlık gibi insanların ilgi duyduğu pek çok konuya eğilir. Çeşitli konularda çizgi roman ve serüven dergileri de vazgeçilmez bir eğlenme ve oyalanma aracıdır. Edebiyat dergileri çoğunlukla yeni yazarların öykü ve şiirlerine yer verir. Kulüp, dernek ve okulların yayımladığı dergilerden başka, çocuklar için yayımlanan özel dergiler de vardır.
Birçok dergide bir yazı kurulu bulunur. Derginin yazıları bu kurulca hazırlanır.
Dergiler Nasıl Kazanç Sağlar
Dergiler iki değişik yoldan satılır. Doğrudan bir bayiden satın alınabilir ya da okuyucunun evine posta ile gönderilir. Okuyucu, seçtiği dergiye genellikle bir yıllık ya da altı aylık bir süre için abone olur ve derginin bu süre içinde yayımlanacak sayılan için önceden ödemede bulunur.
Dergiler gelirlerinin bir bölümünü satıştan sağlar. Dergi çıkarırken kullanılacak kâğıdın, renkli fotoğrafların ya da resimlerin maliyetinin oldukça yüksek olması, derginin sürekliliğini güvenceye almak için ek kazanç sağlanmasını gerektirir. Bu, dergide para karşılığında reklam basarak elde edilir. Bir derginin ne kadar çok okuru varsa, isteyeceği reklam bedeli o oranda yükselir.
Dergiler başka yollardan da para bulabilir. Kulüpler, öğrenci grupları, profesyonel çevreler ve hatta hükümetler kendilerini ilgilendiren ya da topluma herhangi bir biçimde katkısı olan dergilere para yardımında bulunabilirler. Birçok kuruluş ve çevre ise kendi olanaklarıyla dergi çıkarır.
İlk Dergiler
Robinson Crusoe’nun yazarı Daniel Defoe İngiltere’de dergi yayımcılığını ilk başlatanlardan biridir. Defoe The Review adlı dergiyi 1704-13 yıllan arasında yayımladı. Bu dergide yazdığı siyasal içerikli yazılar çoğunlukla hükümet yetkililerinin tepkisini çekti. Çocuklar için ilk süreli yayın ise 1788’de çıkan The Juvenile Magazine’dır (“Gençlik Dergisi”). Bu dergide öyküler, denemeler, oyunlar, bilmece, şiir, resim ve haberler yer aldı. ABD’deki ilk çocuk dergisi 1789’da Children’s Magazine (“Çocukların Dergisi”) adıyla yayımlandı.
Türkiye’de yayımlanan ilk dergi olan Vakâyi-i Tıbbiye (1849) bir meslek dergisi niteliğindeydi. Bir aile dergisi olarak yayın yaşamına başlayan Servet-i Fünun( 1891) ise sonradan bir edebiyat akımının öncüsü oldu. Edebiyat, moda, çocuk bakımı gibi konulara eğilen kadın dergileri 19. yüzyılın sonunda çıkan İnsaniye f den başka, Mehasin (1908), Demet (1908) ve Kadın’dır (1911).
Başlangıçta çocuklar için çıkarılan dergilerde eğitim amacı öne çıkıyordu. 19. yüzyılın ortalarına doğru ABD ve Avrupa’da yayımlanan çocuk dergilerinde ise eğlence eğitimden daha önemli duruma geldi. ABD ’de 1827’de kurulan Youth’s Companion (“Gençliğin Dostu”) adlı dergi, 102 yıllık yaşamı ile en uzun ömürlü çocuk dergisi oldu. 1873-1939 yılları arasında yayımlanan St. Nicholas adlı derginin ise çocuk yayınlarının gelişmesine büyük katkısı oldu. Bu derginin yazarları arasında Howard Pyle, L. May Alcott, Rudyard Kipling, Jack London, J. C. Harris, L. E. Richards ve Mark Twain vardı.
Bugün dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde çocukları eğitmek, yönlendirmek ve eğlendirmek amacıyla dergiler yayımlanmaktadır. Bunların bir bölümü dilden dile çevrilmekte ve çocuklar arasında ortak bir dil yaratmaktadır.
Türkiye'de Çocuk Dergileri
Türkiye’de çocuk dergilerinin yayımlanması Tanzimat dönemine rastlar. Edebiyat dergilerinde olduğu gibi çocuk dergilerinde de ağırlık yabancı yapıtlardan çevirilere verilmişti.
İlk çocuk dergisi Mümeyyiz’de ahlaksal yazıların yanı sıra, güncel siyasal olaylar da “haber” olarak yer almıştı. Çocuklara Kıraat (1883), Çocuklara Talim (1887), Çocuk Bahçesi (1911), Türk Çocuğu (1914) adlı dergilerde daha çok okul eğitimine yönelik bilgilere yer verilmiştir. Bu dönemde çocuk dergileri Arap harfleri ile basılırdı. Bu dergiler arasında 1925’te Sabiha ve Zekeriya Sertel’in yayımladığı Sevimli Mecmua, döneminin öteki dergilerinden farklı olarak bilmece, fotoğraf, özyaşamöyküsü, karikatür ve resimli öykülere yer vererek çocukların hoşuna gidecek çeşitlilikte ilk dergi olmuştur. 1928 sonrasında Latin alfabesiyle yayımlanmaya başlayan çocuk dergileri daha çok okul eğitimine yönelik bir nitelik taşıyordu. Bu dergiler arasında Yavrutürk (1936) ve Binbir Roman (1939) sayılabilir. 1938’de sadece beş sayı çıkabilen Çocuk Gazetesi ise “Çocukların Haklarını Korur Havadis Gazetesi” tanıtımıyla, çocuk haklannın ana babalara karşı da savunulmasını vurgulayan kendi türünde tek örnektir. M. F. Gürtunca tarafından 1942’de yayımlanan Çocuk Sesi döneminin en tutulan dergilerinden biridir. Aynı yıllarda yayımlanmaya başlayan Çocuk Haftası adlı dergi de, Sururi’nin çizdiği, Rakım Çalapala’nın yazdığı “Cengiz Elebaşı” adlı resimli öykü ile çocuklar için çok çekici bir yayın olmuştur.
1945-78 yılları arasında yayımlanan ve yöneticiliğini Vedat Nedim Tör’ün yaptığı Doğan Kardeş birkaç kuşak çocuğun zevkle izlediği, sevilen bir çocuk dergisiydi.
1950-70 yılları arasında çocuk dergilerinde ABD kökenli çizgi romanlar ağırlık kazandı. Konuları, kahramanları ve adlarıyla yabancı olan bu dergiler, kısa sürede çocuklar arasında yaygınlaştı. Pekos Bili, Kızılmaske, Teks, Teksas, Red Kit, Zagor bunlardan bazılarıdır.
1980 ve sonrasında yayımlanan çocuk dergileri arasında Milliyet Çocuk, Bando, Can Kardeş ve Ekim 1988’de yeniden yayımlanmaya başlayan Doğan Kardeş ile Kuş adlı dergiler sayılabilir.
20. yüzyılın ikinci yarısında, tüm dergiler gibi çocuk dergileri de televizyon, video ve bilgisayar oyunlarından olumsuz yönde etkilenmektedir.
