Dikiş Makinesi

• Okunma : 343

Evlerde kullanılan sıradan bir dikiş makinesi sık, sağlam ve düzgün bir dikişi dakikada yaklaşık 1.500 ilmeklik bir hızla dikebilir. Bu hız el dikişinin hızıyla karşılaştırıldığında, dikiş makinesinin terzilikte ve kullanıldığı öbür sanayi dallarında yol açtığı büyük değişiklik açıkça görülür.

    1790’da Thomas Saint adlı bir İngiliz deri dikmek için bir makine icat etti. Bir modeli Londra'daki Bilim Müzesi'nde bulunan bu makinenin hiç kullanılmadığı anlaşılıyor. Daha sonra Barthelemy Thimonnier adlı yoksul bir Fransız terzi 1841’de bir dikiş makinesi yaptı ve asker üniformalarının dikiminde bu makineleri kullandı. Ama bu makinelerin işsiz kalmalarına yol açacağını düşünerek öfkelenen terziler Thimonnier’nin atölyesine saldırarak yerle bir ettiler; Thimonnier ise yoksulluk içinde öldü.

    Bu arada 1833’te New York’lu Walter Hunt ipliği ucu delikli bir iğneyle kumaştan geçirip ilmek atan bir makine geliştirdi. Bu makinede, kumaşın öbür tarafında bir kızak üzerinde ileri geri gidip gelen bir mekik ikinci bir ipliği ilmeğin içinden geçirerek dikişi gerçekleştiriyordu. 1846’da Massachusett’li Elias Howe, temel özellikleri Hunt’ın makinesiyle aynı olan bir makinenin patentini aldı. Çok sayıda dikiş makinesi üretimini gerçekleştiren ilk kişi ise ABD’li Isaac Merrit Singer (1811-75) oldu. Singer’in ve başka yapımcıların kendi buluşunu kopya ettiğini ileri süren Hovve, açtığı davaları kazanarak makine üzerindeki hakkını kabul ettirdi.

    1851'de ilk patentini alan Singer, bu dikiş makinesine daha sonra ayakla döndürülen bir pedal ekledi. Singer dikiş makinesinin çok tutulmasının nedenlerinden biri taksitle satılmasıydı. 1856'da ise James A. E. Gibbs tek iplikle zincir dikiş diken bir makine icat etti.

Modern Dikiş Makineleri

Günümüzde 2.000’den çok dikiş makinesi çeşidi vardır. Çoğu elektrikle çalışan bu makinelerden bazıları deri, fötr şapka, yorgan ve düğme dikmeye yarayan özel türde dikiş makineleridir. Yedi iğneli bir dikiş makinesi yedi sıra ince zincir dikişini aynı anda ve dakikada 20 bin ilmeklik hızla dikebilir.

    Günümüzdeki dikiş makinelerinin en önemli özelliği iki yana gidip gelerek zikzak dikiş dikebilen iğnelerin kullanılmasıdır. İlk kez Japonya’da kullanılan bu iğneler, kumaşın ileriye doğru hareketi sırasında düz bir hat boyunca dikiş dikmek yerine iki yana doğru hareket ederek, zikzaklı dikiş diker. Modern dikiş makinelerinde ilmeklerin sıklığı ve genişliği ayarlanabilir. Sık dikiş ilik açmakta ve kumaşlardaki yırtıkları örerek onarmakta kullanılır. Seyrek dikiş kumaşın dikişi koparmadan esnemesine olanak verdiğinden tişört ya da mayo kumaşı gibi esnek kumaşların dikiminde kullanılır. Günümüzde birçok dikiş makinesi çift iplik yerine tek bir iplik kullanarak zincir dikişi de dikebilir. Kolayca sökülebilen zincir dikişi teyellemede, büzgü yapmada ve dikişle bezemede kullanılır.

    Makineye takılan nakış ayaklarıyla çeşitli bezemeler yapılabilir. Kullanılan ek nakış ayaklarıyla makinenin yapabildiği bezeme türü de artar. Nakış ayakları dikiş ayaklarından farklıdır. Basit bir makinenin bile genellikle birkaç çeşit dikiş ayağı vardır; iğne bu ayağın içinden geçerek kumaşa girer. Düz dikiş ayağının iğnenin geçmesine yeterli ama küçük bir deliği vardır. Zikzak dikiş ayağında ise iğnenin iki yana gidip gelmesine olanak veren daha geniş bir delik bulunur. İlik açmak, düğme dikmek, fermuar takmak, kıvırıp kenar bastırmak, pili yapmak gibi birçok özel dikiş türü için ayrı dikiş ayakları kullanılır.

    “Elektronik” olarak adlandırılan dikiş makinelerinde makinenin hızını denetleyen ve bu hızı dikilecek kumaş türüne göre ayarlayan küçük bir bilgisayar vardır. Ama bunlar, bir düğmeye basılarak değişik dikişlere ayarlanan, tümüyle bilgisayar denetimli dikiş makinelerinden farklıdır. Bilgisayar denetimli olmayan makinelerde dikiş türünün seçimi, dikişin sıklığı ve dikiş ipliğinin gerginliği gibi konulardaki ayarlar ilgili düğmeler çevrilerek gerçekleştirilir.

    Dikiş makineleri Singer ve Howe'un basit makinelerinden bu yana çok büyük bir gelişme göstermiştir. Günümüzde konfeksiyonda ve döşemecilikte çok hızlı ve verimli çalışan dikiş makineleri kullanılmaktadır.