Ekim Devrimi
1917’de, 1. Dünya Savaşı sırasında Rusya’da gerçekleşen devrimin adıdır. Ekim Devrimi’yle dünyadaki ilk sosyalist yönetim işbaşına gelmiştir.
Geri kalmış bir ülke olan Rusya, devrimden önce çarlar tarafından yönetiliyordu. Rusya’nın Japonya ile yaptığı savaşta (1904- 05) yenilgiye uğramasının ardından ülkede başlayan genel grev ve 1905 Devrimi başarısızlığa uğradı.
Rusya I. Dünya Savaşı’nda İngiltere, Fransa ile birlikte Müttefikler’e katıldı. Çok sayıda köylü orduya alınarak cepheye gitmek zorunda kaldı; geniş tarım alanları işlenmeden bırakıldı. Kısıtlı donanım ve kötü yönetim orduda büyük kayıplara neden oldu. 1917’de Rusya neredeyse yenik durumdaydı. Savaş sırasında özellikle işçilerin ve köylülerin yaşam koşulları daha da kötüleşti.
1917 Mart’ında işçilerin başı çektiği ayaklanma sonunda, Çar II. Nikolay’ın tahttan çekilmesiyle çarlık yönetimi son buldu. Aleksandr Kerenski başkanlığında geçici bir hükümet kuruldu. Halkın desteğini kazanamayan Kerenski hükümeti Müttefikler’in desteğiyle savaşı sürdürmeye çalıştı. Bu arada işçiler birçok kentte kendi seçtikleri temsilcilerden oluşan ve “Sovyet” adı verilen yönetim birimleri kurdular. Sovyetler’in büyük bir bölümü Lenin’in önderliğindeki Bolşevikler’ce yönlendiriliyordu. (Bolşevik sözcüğü Rusça’da “çoğunlukta olanlar” anlamına gelir.) Bolşevikler Ekim 1917’de Petrograd’da (bugün Leningrad) düzenledikleri bir ayaklanmayla iktidarı ele geçirdiler.
Lenin’in başkanlığında kurulan Halk Komiserleri Konseyi toprakların kamulaştırılmasını; üretimde işçilerin denetiminin sağlanmasını ve ülke sınırları içinde yaşayan tüm uluslara kendi kaderlerini belirleme hakkının tanınmasını öngören bir dizi kararname çıkardı; Kızıl Ordu’nun kurulduğunu açıkladı.
Almanya ile barış yapılması gerektiğini düşünen Lenin, Mart 1918’de Brest-Litovsk Antlaşmasinı imzaladı. Bu antlaşmayla Rusya güneydeki ve batıdaki topraklarının büyük bir bölümünden vazgeçti. 1918-20 arasında, Bolşevikler ile karşıtları (Beyazlar) arasında iç savaş çıktı. Yeni hükümeti devirme girişimleri oldu. O dönemde İngiltere, Fransa, Japonya ve ABD gibi ülkeler Beyazlar’ı destekledi. Ama sonunda Bolşevikler üstün geldi. Kari Marx’ın öğretisini benimseyen Sovyet yönetimi 1922’de Lenin’in önderliğinde SSCB’yi kurdu.
Yeni yönetim ülkedeki büyük sanayi işletmelerini, bankaları, fabrikaları, demiryollarını ve ticareti devletleştirdi. Kolhoz denen köy üretim kooperatifleri kurarak, küçük toprak sahiplerini kolektif üretime özendirdi. 1924’te Lenin’in ölümünden sonra başa geçen Stalin, 1953’te ölümüne kadar yönetimde kaldı. Stalin ile -“sürekli devrim” kuramının savunucusu Troçki arasındaki karşıtlık, Troçki’nin partiden çıkarılmasıyla sonuçlandı.
Ekim Devrimi dünyanın en önemli olaylarından biridir. Sosyalizm ilk büyük başarısını, sanayileşmiş bir toplum yerine, beklenmedik biçimde Rusya gibi köylülüğün egemen olduğu, geri kalmış bir ülkede gerçekleştirmiştir.
