Şeyh Şamil

• Okunma : 365

(1797-1871). Kafkasya’da Rus işgaline karşı direniş hareketinin en ünlü önderi olan Şeyh Şamil Dağıstan’ın Gimri kasabasında doğdu. Babası oldukça zengin bir toprak sahibiydi. Şamil İslami bir eğitim gördü ve Dağıstan’daki direniş hareketinin önderlerinden Gazi Muhammed’in görüşlerinden etkilendi. Nakşibendi tarikatının Kafkasya’da aldığı biçim olan Müridizm hareketinin de yöneticisi durumundaki Gazi Muhammed
1813’ten beri Ruslar’a karşı cihad (din adına savaş) açmıştı.

    Şamil 1830’dan başlayarak bu savaşa etkin biçimde katıldı. Gazi Muhammed 1832’de Ruslar’la işbirliği yapan Hacı Murad’la giriştikleri bir çatışmada öldü. Yerine geçen Hamza Bey de 1834’te ölünce Şamil hem Müridizm’in, hem de direniş hareketinin önderliğini üstlendi. Bu tarihten sonra da Şeyh Şamil sanıyla anılır oldu.

    Şeyh Şamil’in Kafkasya’da yaşayan Müslüman kavimleri dinsel temelde birleştirmeye ve ortak düşman Ruslar’a karşı direniş hareketini güçlendirmeye yönelik çabalan kısa sürede olumlu sonuçlar verdi. 1837’de Rus birliklerine ağır darbeler indirmesi birçok topluluğun daha ona katılmasını sağladı. Denetimi altına aldığı topraklarda İslami bir yönetim oluşturan Şeyh Şamil askeri eğitime de özel önem verdi.

    Şeyh Şamil Ruslar’ın 1838’de giriştiği büyük saldırı karşısında gerilemek zorunda kaldı. Ama bir süre sonra Ruslar’la işbirliğinden vazgeçen Hacı Murad’ın da desteğiyle, yitirdiği toprakları geri almayı başardı. Buna karşılık Ruslar uzun çarpışmalardan sonra 1845’te Şeyh Şamil’in karargâhının bulunduğu Darga’yı ele geçirdiler. Mücadelesini bundan sonra dağlarda sürdüren Şeyh Şamil, Hacı Murad’ın 1851’de yeniden Ruslar’ın yanına geçmesiyle gücünün bir bölümünü yitirdi.

    1853 sonunda Kırım Savaşı’nın başlaması Şeyh Şamil için elverişli bir ortam yarattı. Bu yıllarda özellikle Hıristiyan Gürcüler’e karşı baskınlar düzenledi. Kafkasya’daki Rus baskısının azalmasından yararlanarak askeri bakımdan güçlenmeye çalıştı. Ne var ki, Kırım Savaşı’nda uğranılan yenilgiyi Kafkasya’da elde edilecek bir başanyla unutturmayı amaçlayan Rus Çan II. Aleksandr 1856’da büyük bir orduyla harekete geçti. Şeyh Şamil’in Osmanlı Devleti ve İran gibi Müslüman ülkelerden yardım almasını önlemek amacıyla güney sınırından başlatılan kuşatma harekâtıyla da desteklenen savaş aralıklarla üç yıl kadar sürdü. Eylül 1859’da, kalan birkaç yüz adamıyla Gunib Dağı’na çekilen Şeyh Şamil Ruslar’ın kuşatmasını yaramayacağını anlayınca
teslim oldu. Bundan sonra Ruslar Kafkasya’yı hızla ele geçirdiler.

    St. Petersburg’a (bugün Leningrad) götürülen Şeyh Şamil, Çar II. Aleksandr tarafından iyi karşılandı ve ailesiyle birlikte Moskova yakınlarındaki Kaluga’da oturması uygun görüldü. 1869’da çarın izniyle hacca gitti, ama geri dönmeyerek Medine’ye yerleşti ve orada öldü.

    Şeyh Şamil’in kahramanlıklarla dolu yaşamı halk arasında bir efsane niteliği kazanmış, birçok edebi yapıta da konu olmuştur.