Zerdüşt
Zerdüşt, bugün hâlâ yaşayan en eski dinlerden biri olan Zerdüşt dininin kurucusudur. Eski Farsça’ya yakın bir dil olan Avesta dilinde Zarathushtra adıyla anılır.
İÖ 7. yüzyılın sonu ile 6. yüzyılın başlarında yaşayan Zerdüşt’ün yaşamına ilişkin kesin bilgi yoktur, ama Eski İran’ın Azerbaycan yakınlarındaki yaylalarında doğduğu sanılmaktadır. Büyük olasılıkla bir rahipti. Zerdüşt’e ilişkin efsanelerde, yeni dini kurması için kendisine 30-40 yaşlarında vahiy geldiği anlatılır. Zerdüşt insanlara, yalnızca bir tek tanrının olduğunu söyledi ve onları çoktanrıcılıktan vazgeçmeye çağırdı. Kral Viştaspa’ya kendi dinini benimsetti. Tüm İran’a yayılan bu yeni din bölgede bir savaşa yol açtı.Zerdüşt’ün de bu savaşta öldürüldüğü sanılmaktadır.
Zerdüşt dininde tapınak ya da tapınılacak imgeler yoktur. Bu dinin rahiplerine sonradan Mecusiler dendi. Bu rahipler evrende her şeyin bir karşıtı olduğunu anlattılar. Zerdüşt dininde, bilge tanrı Ahura Mazda’nın karşısında kötülüğü simgeleyen Ehrimen yer alır. Altı kutsal ruh Ahura Mazda’ya eşlik eder. Bunların her biri adalet, iyilik, doğruluk ya da bağlılık gibi bir ya da birkaç değeri temsil eder. Bu altı kutsal ruhun altında, doğa güçlerini denetlediğine inanılan melekler vardır. Lakabı Druc (yalan) olan Ehrimen’in yardımcıları ise daeva’lar denen kötü cinlerdir. Ahura Mazda’nın verebileceği en büyük armağan zekâdır. Zekâ insanlara iyiyle kötüyü ayırt etme gücü sağlar. Zerdüşt dininde, iyilikle kötülüğün çatışmasının 3.000’er yıl süren dört dönemden geçeceğine inanılır. Bu 12 bin yıllık sürenin son 3.000 yılı Zerdüşt’ün doğumu ile başlamıştır. Zerdüşt dininin kutsal kitabı Avesta, özgün elyazması metinlerden artakalan parçalardır. Özgün metinlerin Büyük İskender’in İran’a girdiği dönemde kaybolduğu düşünülmektedir. Bugünkü Avesta, İS 3.-7. yüzyıllarda Sasani hükümdarlarınca Orta Farsça ya da Pehlevi dilinde derlenmiştir.
Zerdüşt dini özellikle Sasaniler döneminde devlet dini olarak hızla yaygınlaştı. Araplar’ın İran’ı işgal etmesinin ardından bir süre daha önemini koruduysa da, Zerdüşt dinine inananlar İS 8.-10. yüzyıllarda dinsel baskılar nedeniyle İran’ı terk ettiler. Parsiler olarak bilinen bu topluluk Hindistan’ın bazı bölgelerine yerleşti. Günümüzde Zerdüşt dini İran’ daki Gebriler ve Hindistan’daki Parsiler arasında varlığını sürdürmektedir.
