Gladyatör
Gladyatör, Eski Roma’da amfitiyatro denen halka açık gösteri yerlerinde birbirleriyle ya da yırtıcı hayvanlarla ölüm kalım dövüşü yapan profesyonel dövüşçülere verilen addır. (Gladyatör sözcüğü Latince’de “kılıç” anlamına gelen gladius'ten türetilmiştir.) Gladyatör dövüşlerinin ilk kez Kuzey İtalya’da yaşamış olan Etrüskler’in cenaze törenlerinde yapıldığı sanılmaktadır. Bu dövüşlerin amacı ölen kimseyi öteki dünyada korumak için yanına bir savaşçı göndermekti. Roma’da İÖ 264’te başlayan dövüşler kısa sürede yaygınlaştı.
Gladyatörler kullandıkları silahlara ve dövüş biçimlerine göre sınıflandırılırlardı. Bazıları kısa, bazıları uzun kılıçlarla, bazıları da her iki elinde birer kısa kılıçla dövüşürdü. Retiarius adı verilen dövüşçüler bir ağ ile karşısındakini yakalamaya çalışır, yakaladıktan sonra da üç dişli mızrakla öldürürdü. Kement kullananların yanı sıra, at sırtında ya da özel savaş arabalarında dövüşenler de vardı.
Gladyatörler çoğunlukla suçlular, köleler ya da savaş tutsakları arasından seçilirdi. Zaman zaman toplumun üst katmanlarından kişilerin de gladyatörlüğe heveslendikleri olurdu. İmparator Neron döneminde senatörlerden ve kadınlardan gladyatör olanlar oldu. İmparator Domitianus kadınlar ile cüceleri dövüştürmüştü. O dönemde gladyatörler özel olarak eğitilir, katı bir disiplin altında yetiştirilirlerdi. Gladyatör sahibi olmak ve onları başkalarına kiralamak yasaldı. Zafer kazanan gladyatörler bazen parayla ödüllendirilirdi. Bir gladyatör belirli sayıda dövüşte başarı kazanırsa, bir daha dövüşmeme şansı olurdu. Dövüşmekten korkup kaçan gladyatörlerin cezası işkence ve ölümdü. Bir gladyatör dövüş sırasında yaralandığında halktan canının bağışlanmasını dilemek için işaret parmağını havaya kaldırırdı. İzleyiciler gladyatörün bağışlanmasını isterlerse mendil sallar, ölmesini isterlerse başparmaklarını yere doğru çevirirlerdi.
Hıristiyanlık’ın gelişmesiyle birlikte gladyatör dövüşleri önemini kaybetti. İmparator Constantinus İS 325’te gladyatör dövüşlerini yasakladıysa da, gösteriler 5. yüzyıla kadar sürdü.
