Hava Taşıtları
Havanın kaldırma kuvvetinden yararlanarak havada yol alabilen bütün araçlara hava taşıtı denir. Bu tanım gereğince balon, güdümlü balon, uçak, planör, helikopter ve otojir, hatta insanın havada uçmasını sağlayan takma kanatlar birer hava taşıtıdır. Ama tasarımı, itme kuvveti ve uçuş ilkeleri arasında çok büyük farklar olan bütün bu hava taşıtları genel olarak aerostat ve aerodin adıyla iki ana sınıfa ayrılır.
Aerostatlar, balon ve güdümlü balon gibi “havadan hafif” taşıtlardır. Bu taşıtların, hidrojen ya da helyum gibi havadan hafif bir gazla dolu olan gövdesi havanın kaldırma kuvvetiyle kolayca yükselir ve havada yüzer gibi yol alır. Aerodinlerin öncüsü olan bu taşıtlardan balonun uçuşu, hava akımlarıyla sürüklenerek süzülme hareketidir; motoru ve dümeni olmadığı için ne hava akıntısına ters yönde yol alabilir, ne de uçuş doğrultusunu değiştirebilir. Buna karşılık güdümlü balonların havada itme kuvveti sağlayan bir motoru ve yön değiştirmesine kumanda eden bir dümeni vardır.
Aerodinler ise “havadan ağır”, motorlu ya da motorsuz taşıtlardır. Bu sınıfın en önemli grubunu, genel olarak uçak dediğimiz sabit kanatlı hava taşıtları oluşturur. Planörler de uçaklara benzer; ama motorları olmadığı için, havadan daha ağır olan bu taşıtların balonlar gibi kendiliğinden havalanma şansı yoktur ve ancak bir uçağın yedeğinde havalandıktan sonra süzülerek yol alabilir.
Helikopterler, otojirler ve rotorkitler, hızla dönen rotor pervaneleri sayesinde yükselip havada kalabilen döner kanatlı hava taşıtlarıdır. Helikopter pervanesiyle donatılmış basit bir planörü andıran rotorkitler spor amacıyla kullanılır ve ancak bir otomobilin ya da hızlı bir teknenin yedeğinde çekilerek uçabilir. Helikopter ve otojire ilişkin ayrıntılı bilgiyi HELİKOPTER maddesinde bulabilirsiniz.
Sabit kanatlı hava taşıtlarının en bilinen ve en gelişmiş örnekleri, sivil hava taşımacılığı ile askeri havacılıkta kullanılan uçaklardır. Bu taşıtların başlangıçtan bugüne kadar olan gelişmesini HAVACILIK TARİHİ ile HAVA KUVVETLERİ maddelerinde, uçakların tasarım, yapım ve uçuş tekniğine ilişkin bilgileri de UÇAK maddesinde bulabilirsiniz. Bunların dışında, daha çok eğitim uçuşlarında ve spor amacıyla kullanılan sabit kanatlı başka hava taşıtları da vardır. Bunlar genellikle tek kişilik ve son derece basit, motorlu ya da motorsuz uçma araçlarıdır.
Eğitim ve spor uçuşlarında tek kişilik ve minyatür hafif uçaklar kullanılır. Bunların toplam ağırlığı genellikle pilotun kendi ağırlığından daha az, motorları da bir çim biçme makinesinin ya da hafif bir motosikletin motorundan çok daha küçüktür. Son yıllarda gözde bir spor olarak giderek yaygınlaşan yelken uçuşunda, sporcular, metal bir çerçeveye gerilmiş kumaştan kanatların altındaki kemerlerle havada asılı olarak uçarlar. Uçuş sırasında kanatları havada bir yelken gibi dalgalanan ve gerektiğinde katlanarak toplanabilen bu taşıtlara hafif bir motor ile sporcunun oturması için askılarla bağlanmış bir koltuk eklenebilir.
İnsanların havada süzülerek serbestçe yüzmesini sağlayan takma kanatlar, özellikle karbon elyafı gibi son derece hafif ve sağlam gereçler ile çok ince ve saydam kaplamaların bulunmasından sonra gelişti. Bugün spor uçuşlarında kullanılan takma kanatların iki ucu arasındaki uzaklık, Concorde uçaklarının kanat açıklığından daha fazladır. Buna karşılık, bir Concorde’un ağırlığı 200 tonu aşarken takma kanatlarınki çoğu zaman 27 kilogramı bile bulmaz.
İnsanın kuşlar gibi kanat çırparak uçmaya çalıştığı ilk başarısız denemelerden yılmayıp bugünün sesüstü hızlardaki jet uçaklarına ulaşması baş döndürücü bir gelişmedir. Bu gelişmenin bilimsel temellerini atan hava ve uzay mühendisliği, Dünya’nın çekim alanından kurtularak atmosferin ötesindeki dış uzaya açılan uzay taşıtlarıyla insanlık tarihinde yeni bir dönemi başlatmıştır. Hava taşıtlarında olduğu gibi yalnız havanın direncini değil kütleçekim kuvvetlerini de göz önüne alarak tasarımlanan uzay taşıtlarına ilişkin bilgiyi UZAY ARAŞTIRMALARI maddesinde bulabilirsiniz.
