Matrakçı Nasuh
(ölümü 1564). Çok yönlü bir kişiliği olan Matrakçı Nasuh günümüzde önemli bir minyatür sanatçısı olarak tanınmaktadır, ama yaşadığı dönemde hattat, tarihçi, matematikçi ve silahşor olarak da ün kazanmıştı. Matrakçı lakabı ona sopalarla oynanan eskrime benzer bir tür savaş sporu olan matrak oyunundaki ustalığından dolayı verilmişti. Hatta bazı kaynaklar onu bu oyunu bulan kişi olarak gösterir.
Yaşamına ilişkin ayrıntılı bilgi bulunmayan Matrakçı Nasuh’un Saraybosnalı (bugün Yugoslavya’da Sarajevo) olduğu, II. Bayezid döneminde (1481-1512) Enderun’da yetiştiği biliniyor. Matrakçı Nasuh’un ilk yapıtı 1517’de Yavuz Sultan Selim’e sunduğu bir aritmetik kitabıdır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde yeniden yazdığı ve Umdetü’l-Hisab (Aritmetiğin İlkesi) adını verdiği bu
yapıt, uzun süre medreselerde ders kitabı olarak okutulmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman, Matrakçı Nasuh’a silahşörlükte kazandığı başarıdan dolayı 1530’da “silah üstadı” sanı vermiş, o da buna karşılık çeşitli silahların özelliklerini gösteren, kullanma tekniklerini anlatan Tuhfetü’l-Guzat (Gazilere Armağan) adlı bir kitap yazmıştır. Matrakçı Nasuh’un tarih alanındaki ilk yapıtı klasik bir İslam tarihi olan Taberi Tarihi'nin, Türkçe’ye çevirisidir. Daha sonra bu yapıta ek olarak Osmanlı tarihini ve daha ayrıntılı olarak da yakından bildiği II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim dönemleriyle, Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanatının ilk 30 yılını (1520-50) kapsayan tarih kitapları kaleme almıştır.
Matrakçı Nasuh’a minyatür sanatçısı olarak ün kazandıran yapıtı da aslında minyatürlerle süslenmiş bir tarih kitabıdır. Kanuni Sultan Süleyman’ın 1534-35’teki Bağdat seferini anlatan kitapta yol boyunca geçilen kent ve kasabaları, konaklama yerlerini betimleyen birçok minyatür vardır. Bu minyatürler 16. yüzyılda Anadolu ile Suriye ve Irak’ı tanıtan çok önemli belgelerdir. Kuşbakışı bir açıdan yapılmış minyatürlerde o yerin doğal konumu, yerleşme düzeni, sur, kale, saray, cami, medrese, kervansaray, han, çarşı gibi önemli yapıları ayrıntılı biçimde gösterilmiş, yerleşme yerlerinin adeta bir haritası çizilmiştir. Hiçbir abartıya yer verilmeyen bu minyatürlerin renkleri de son derece uyumludur. Matrakçı Nasuh’un öbür tarih kitaplarında da ilginç minyatürler vardır.
