Pompei
Pompei, Güney İtalya’da Napoli Körfezi’nin güneydoğusunda, Vezüv Yanardağı’nın eteklerinde yer alan bir eskiçağ kentidir. Eski Roma’da zengin bir ticaret ve kültür merkezi olan kent, İS 63’te şiddetli bir deprem geçirdi. Depremin yol açtığı yıkım daha tam olarak onarılamadan, İS 79’da Vezüv Yanardağı’nın püskürmesi sonucu Herculaneum ve Stabiae kentleriyle birlikte lavlar altında kaldı.
Pompei kentinin sonunu getiren ilk patlama 24 Ağustos 79’da oldu. Yanardağın püskürttüğü erimiş kızgın lav ve çamurlar kenti tamamen örttü. Zamanla soğuyup katılaşan lavlar kentin üzerinde yaklaşık 6 metre kalınlığında, cüruf ve kül karışımı bir tabaka oluşturdu. Herculaneum’a da ulaşan lavlar kenti 18 metre kalınlığında bir örtüyle kapladı. Stabiae Vezüv’den daha uzakta olduğu için, kenti kaplayan lav örtüsü daha inceydi.
Romalı yazar Genç Plinius, Tacitus’a yazdığı iki mektupta, tanık olduğu bu olayı olanca canlılığıyla anlatmıştır. Plinius, Vezüv’den fışkıran lavların nasıl kentin üzerine indiğini, kentten kaçan insanların üzerlerine yağan kızgın küllerden sakınmak için başlarını yastıklarla korumaya çalıştıklarını yazar. Canlarını kurtarma çabasıyla mahzenlere saklanan çok sayıda insanın dumandan boğularak öldüğünü, ikinci gün patlama kesildikten sonra sağ kalanların Pompei’ye geri döndüğünü, kenti kaplayan tabakayı kazıp tünel açarak değerli eşyalarının çoğunu kurtardıklarını anlatır.
Ortaçağda bu kentlerin varlığı iyice unutuldu. Pompei’deki kalıntıları 16. yüzyılda bir rastlantı sonucu mimar Domenico Fontana buldu. İlk kazı 1709’da Herculaneum’da yapıldı. Pompei’nin bulunduğu yörede kazılar 1748’de başladı. 1763’te bulunan bir yazıttan kentin Pompei olduğu anlaşıldı. Aralıklarla sürdürülen kazılar sonucunda ortaya çıkarılan kentler, Eski Yunan ve Roma sanatına duyulan ilginin yeniden canlanmasına katkıda bulundu. Eşsiz güzellikteki buluntular, 18. yüzyılda ilk kez Fransa’da ortaya çıkan Yeniklasikçilik Akımı’nın gelişmesinde önemli rol oynadı.
Kalıntılar Pompei’nin 3 km uzunluğunda bir surla çevrili olduğunu gösterir. Kentte çok sayıda tapınak, hamam, pazaryeri, bir amfitiyatro ve mozaik resimlerle bezeli evler bulunmuştur. Daha sonraki yıllarda bazı konutlar özenle onarılmış ve bahçeleri yeniden yeşillendirilmiştir. Atlı arabaların 1.900 yıl önce sokaklarda bıraktığı derin tekerlek izleri hâlâ görülebilmektedir. Pompei’yi görmek için bu bölgeye her yıl binlerce turist gelir.
