Sardalye ya da Sardalya
Sardalye ya da Sardalya adı altında toplanan birçok küçük yapılı balık türü, özellikle ılıman bölgelerdeki denizlerin kıyıya yakın yüzey sularında yaşar. Özelleşmiş solungaçlarının yardımıyla sudan süzdükleri, plankton denen çok küçük bitki ve hayvanlarla beslenirler.
Atlas Okyanusu’nun doğu kıyılarında geniş bir dağılım gösteren bayağı sardalye (Sardina pilchardus) Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde de bulunur. Uzunluğu Atlas Okyanusu’nda 25-30 santimetreye erişirken Akdeniz’de ortalama 15 cm dolayındadır. İri pullu ve yuvarlak gövdeli bu balıkların eti yağlı olduğundan kısa sürede bozulur. Avlanan sardalyeler eskiden tuzlanıp fıçılara istifleniyordu. Daha sonra konserve yapılarak saklanan sardalyeler İspanya ve Portekiz gibi ülkelerin dışarıya sattığı önemli ürünler arasında yer alır.
Konserve işlemi için sardalyeler önce tatlı suyla dolu tanklara konarak yıkanır, ardından içleri ve pulları temizlenip başları çıkarılır. Çok tuzlu suya sokulduktan sonra fırınlanarak kurutulur ve kızgın yağda beş dakika kadar kızartılır. Bu işlemlerden geçen sardalyeler küçük ve yassı teneke kutulara sıkıca istiflenir. Üzerlerine dökülen sıvı yağ nemli kalmalarını sağlar.
Sardalye balıkyağı ve unu elde etmek için de işlenmektedir. Sardalyeden yapılan balık unu hayvan yemi olarak değerlendirilir. Sardalyenin yağı ise boya ve vernik yapımında kullanılmaktadır.
Karadeniz’de daha az, Ege Denizi ve Akdeniz’de çok daha bol bulunan kulaklı sardalyenin (Sardinella aurita) solungaç kapaklarının kenarında siyah birer leke vardır. Akdeniz dışında Atlas Okyanusu’nun Amerika ve Afrika kıyıları boyunca yayılmıştır. Bayağı sardalyede görüldüğü gibi kuyruk sapından kuyruk yüzgeçlerinin tabanına doğru, ala denen ikişer geniş pul uzanır. Akdeniz’in güney ve doğu kesimlerinde yaşayan benekli sardalyeye (Sardinella maderensis) Türkiye sularında yalnız İskenderun ve Mersin körfezlerinde rastlanmıştır.
Pasifik sardalyesi (Sardinops sagax) 20. yüzyılın ilk yarısında çok büyük bir gelişme gösteren California balıkçılık sanayisinin temel dayanağı olmuş, ama 1944’ten sonra bu sanayi toplumda derin ve sarsıcı izler bırakarak çökmüştür. Ünlü ABD’li yazar John Steinbeck Sardalye Sokağı (Cannery Row; 1946) adlı romanında balıkçılığın hızla gerilemesinin yarattığı sonuçları çarpıcı bir biçimde gözler önüne serer. California’da balıkçılığın bu çöküşü, aşırı avlanmanın yanı sıra iklim değişikliğine de bağlanmaktadır.
