Soyu Tükenmiş Hayvanlar
Tümüyle yok olmuş hayvan türlerine soyu tükenmiş hayvan denir. Bu türlerin artık Dünya üstünde yaşayan
örnekleri yoktur.
Yaşamın başlamasıyla birlikte türlerin çeşitlenmesine türlerin yok oluşu eşlik etmiştir. Bu durum doğal evrim sürecinin bir parçasıdır. Türler değiştikçe bazen yaşadıkları çevrelere daha iyi uyarlanmış ve aynı zamanda çevre tarafından değişikliğe uğratılmışlardır. Bu türler varlıklarını sürdürürken, çevreye iyi uyum sağlayamayanlar ise var olma savaşında yenik düşüp yeryüzünden silinmişlerdir.
Bu bilgiler fosillerin incelenmesi sayesinde edinilmiştir. Fosiller uzun yıllar önce ölmüş canlıların sertleşmiş kalıntılarıdır. Günümüzde varlığını sürdüren canlı türlerinin fosillerine de rastlanır. Ama fosiller çoğu kez soyu tükenmiş türlerden kalmıştır. Örneğin 65 milyon yıl öncesinden kalan fosillere göre yeryüzünde yüzlerce dinozor türü yaşıyordu. Bunların tümü 1 milyon yıldan kısa bir süre içinde yok olmuştur. Yapılan araştırmalar çağlar boyunca birçok kez kitlesel soy tükenmesi olayının gerçekleştiğini göstermektedir. Bilim adamlarına göre Dünya’da yaşamın başlamasından bu yana ortaya çıkan tüm hayvan türlerinin yüzde 90’ı aşan bölümü yok olmuştur.
Soy tükenmesine yol açan nedir? Bunun birçok nedeni vardır. Bazen iklim ve çevre koşulları değişir ve bu değişime canlılar ayak uyduramaz. Belki dinozorlar da değişen iklim koşullarının kurbanı olmuş, dondurucu soğuklara dayanamayarak yeryüzünden silinmişlerdir.
Bazen bir hayvan türü evrimleşen yeni ve daha başarılı türlerin rekabetine dayanamaz. Örneğin, milyonlarca yıl boyunca kıtalar Dünya’nın yüzeyinde yavaş yavaş sürüklendi. Bu sürüklenme sonucu, Güney Amerika öbür kıtalardan milyonlarca yıl uzak kalmış, bu dönem boyunca keseliler rahatça gelişip çeşitlenme fırsatı bulmuştu. Ama Kuzey Amerika ile Güney Amerika birbirlerine bağlanınca daha üstün yapılı olan eteneli memeliler kuzeyden güneye yayıldılar. Keseliler bu rekabete dayanamadılar ve kılıç dişli keselikedi (Thylacosmilus cinsi) gibi birçok türün soyu tükendi.
Günümüzde Soyu Tükenen Hayvanlar
Soy tükenmesi doğal bir süreçtir. Ama sorun günümüzdeki bitki ve hayvan türlerinin çok daha hızlı bir biçimde tükenmesinden doğmaktadır. İnsanın ortaya çıkışından beri dev tembelhayvan, dev sığın ve mamut gibi birçok iri yapılı hayvan türü ortadan kalktı. İnsanlar tarafından avlanmaları belki de bu hayvanların yok olmasına yol açan temel etkendi.
Doğal yaşamı koruma uzmanlarına göre, günümüzde her gün en azından bir hayvan ya da bitki türünün soyu tükenmekte, birçoğunun da soyu tükenme tehlikesi göstermektedir. Bunun nedeni büyük ölçüde toprak, su ve hava kirliliği; besin ve hammadde edinmek amacıyla yapılan avlanma; konut ya da yol yapmak amacıyla ormanların yok edilmesi ve bataklıkların kurutulmasıdır. Ayrıca insanlar doğal dengelere zarar veren birçok gelişmeden sorumludurlar.
Adı çok duyulan soyu tükenmiş hayvanlardan biri de dododur. Uçamayan bu iri kuşların sonuncusu 1681’de öldürüldü. Dodo zamanla soy tükenmesinin bir simgesi haline geldi ve son yıllarda binlerce başka hayvan türü de aynı yazgıyı paylaşarak yeryüzünden silindi. 1911’de, Newfoundland kurdu avlanma sonucu yok edildi. 1937’de Bali kaplanı da avcıların kurbanı oldu. Jamaika ağaç yılanının soyu 1960’ta insanlar tarafından avlanma ve adaya getirilen kuyruksürenler nedeniyle tükendi. Birçok böcek, örümcek ve öbür küçük hayvan türleri bilim adamlarının haberi bile olmadan yok olmaktadır. Bu hayvanları kurtarmak için etkin önlemler alınmazsa 2000 yılı geldiğinde her gün 100 türün soyu tükenecektir. Sıranın Homo sapierıs’e, yani varlığını sürdürebilen tek insan türü olan bize gelmesini istemiyorsak geriye kalan bitki ve hayvanları yaşatacak köklü çözümler bulmalıyız.
