Tasmanya
Tasmanya, Avustralya’nın en küçük eyaletidir. Anakaranın güneydoğu ucundan 240 km genişlikteki Bass Boğazı ile ayrılmış, yürek biçimli bir ada olan Tasmanya’nın yüzölçümü, çevresindeki küçük adalarla birlikte 68.332 km2’dir. Tasmanya’nın çevresindeki adaların en önemlileri King ve Flinders adalarıdır.
Tasmanya, Buzul Çağı döneminde kıtaya bağlıydı ve Avustralya’nın doğu kıyısı boyunca uzanan sıra dağların bir parçasıydı. Bu nedenle dağlık olan adanın büyük bölümü 600 metreden yüksektir. Adadaki en yüksek doruk, 1.617 metre yüksekliğindeki Ossa Dağı’dır. Tasmanya’nın büyük bölümü çok güzeldir. Bazı yerleri çok engebeli olduğu için her yeri keşfedilmiş değildir.
Dağlar arasında çok sayıda büyük gölün yanı sıra hızlı akışlı ırmakların kaynakları vardır. Bu nedenle Tasmanya Avustralya kıtasından daha sulaktır. Adanın başlıca ırmakları güneydeki Derwent ve Huon ile kuzeydeki Tamar-Esk akarsu sistemidir. Bu ırmaklar düz ve verimli havzaları akaçlar. Rüzgârın genellikle batıdan esmesine bağlı olarak Tasmanya’nın batı kıyısı çok yağış alır. Bu nedenle ormanların çok sık ve gür olduğu bu bölge tarıma uygun değildir. Adanın doğusunda da ormanlar vardır, ama açık alanlar daha fazladır.
Tasmanya’da iki ilginç hayvan türü yaşar. Bunlardan biri, küçük bir ayıyı andıran ve tasmanya şeytanı adı verilen keseli bir memeli hayvandır. Öbürü ise çizgili postlu, etçil bir keseli olan tasmanya kurdudur. Tasmanya kurdunun soyunun tükendiği sanılmaktadır. Ama çok ender de olsa, hâlâ görüldüğü söylenmektedir.
Tasmanya’nın ilk yerli halkı Avustralya’da yaşayanlardan oldukça farklıydı. Ama, Avrupalı göçmenler bunları yavaş yavaş yok ettiler. 19. yüzyılın sonlarına doğru Tasmanya Yerlileri tümüyle ortadan kalktı. Tasmanya’ da yaşayan Avrupalılar’ın çoğunluğu İngiliz kökenlidir.
Tasmanya’nın başkenti Hobart’tır. Kuzey doğudaki Launceston adanın ikinci büyük kentidir. Kuzey kıyısındaki Burnie ve Devonport Tasmanya’nın öbür kentleridir.
Ekonomi
Tasmanya ormanlarından inşaatlarda, mobilya ve kâğıt üretiminde kullanılan kereste elde edilir. Güneyde, özellikle Huon ve Derwent vadilerinde yetişen meyvelerin en önemlisi elmadır. Bu bölgede çilek, kiraz gibi meyveler de yetiştirilir. Verimli kuzeybatı kıyılarında üretilen başlıca ürünler sığır eti, süt ürünleri ve patatestir. Orta ve Doğu Tasmanya’da koyun beslenir. Avustralya’nın yüksek nitelikli merinos koyunlarının başlıca kaynağı Tasmanya’dır.
Tasmanya’nın maden kaynakları zengindir. Kuzey doğudaki Aberfoyle’da kalay ve tungsten, batı kıyısı yakınlarındaki Mount Lyell’de bakır ve daha kuzeydeki Mount Read’de çinko çıkarılır. Çok zengin demir cevheri yatakları bulunan Tasmanya’da en çok çıkarılan maden cevheri demirdir. Bu demir cevherinin bir bölümü işlenmeden Japonya’ya satılır. Mount Lyell ve Mount Read bölgelerinde önemli miktarda altın da çıkarılır. Tasmanya’ da çıkarılan kömürün niteliği düşüktür. Zengin su kaynaklarından elde edilen elektrik enerjisi karşısında kömürün ekonomideki önemi azalmaktadır.
Ucuz elektrik enerjisi Tasmanya’da sanayinin gelişmesini hızlandırmıştır. Sanayideki çeşitlilik, ülke kaynaklarının bolluğunu ve çeşitliliğini yansıtmaktadır. Sanayi kuruluşları Launceston yakınlarında Bell Bay’deki alüminyum sanayisinden, kâğıt, gübre, sülfürik asit, yünlü dokuma, makine, tuğla, mobilya ve gıda sanayisine kadar birçok değişik dalı kapsar.
Tasmanya’da 6-16 yaşlarındaki çocukların okula gitmeleri zorunludur. 1960’ta da ortaöğretim ile üniversite arasında bir eğitim basamağı oluşturan yeni okullar açıldı. Avustralya’nın Melbourne ve Sydney limanlarıyla Tasmanya’nın Hobart, Burnie ve Devonport limanları arasında düzenli deniz ulaşımı vardır. Ada havayoluyla da Melbourne ve Sydney’e bağlıdır.
Tarih
Tasmanya’yı 1642’de Hollandalı kâşif Abel Tasman keşfetti ve adaya Hollanda Doğu Hint Adaları Valisi Van Diemen’in adını verdi. Avrupalılar’ın adaya ilk yerleşimi 1803’te birkaç İngiliz subay ve bir grup tutuklunun Derwent halici kıyısında, bugün Hobart kentinin kurulu olduğu yerin karşısındaki Risdon Koyu’na çıkmalarıyla gerçekleşti. 1820’lere gelindiğinde adadaki 5.000 kişinin yaklaşık yarısı buraya önceden tutuklu olarak getirilmiş olanlardı. Önceleri Sydney’ den yönetilen bu yerleşim 1825’te ayrı bir sömürge oldu.
Ada bir süre daha İngiltere’nin “imparatorluk tutukevi” olarak kullanıldı. Ne var ki, 1840’larda göçmenler adaya daha fazla tutuklu gönderilmesine karşı çıktı. Tutukluları getiren son gemi adaya 1853’te geldi.
Sömürge 1855’te özerkliğe kavuştu ve adı Tasmanya olarak değiştirildi. Ama ticaretin güçlüğü ve para sıkıntısı nedeniyle bir süre yoksulluk çekildi. Birçok Tasmanyalı, Yeni Güney Galler ve Victoria’daki altın madenlerinde şanslarını denemek amacıyla Avustralya’ya gitti. 1870’lerde Tasmanya’da kalay, gümüş, altın gibi madenlerin bulunmasıyla birlikte ada zenginleşmeye başladı. Madenlerin yanı sıra yün ve meyve de dışarı satılan değerli ürünler arasına girdi. 1876’da tamamlanan Hobart-Launceston Demiryolu ticaretin gelişmesine yardımcı oldu. (Bu demiryolu artık kullanılamamaktadır.)
1890'larda gelişmenin yavaşlamasıyla Tasmanyalılar yaşamlarını kazanmak için yeniden Avustralya’ya gitmeye başladı. Bu nedenle Tasmanya’nın dışarı sattığı en değerli şeyin insan olduğu söylenir. Ama II. Dünya Savaşı’ndan sonra kıtaya göç durdu ve Tasmanya’nın zenginliği meyve, yün ve sebze üretiminin yanı sıra sağlam bir sanayi temeline oturtuldu.
Tasmanya’ya gelen turistler adayı genellikle çöllerle kaplı, uçsuz bucaksız Avustralya’ dan çok farklı bulur. Daha canlı ve daha yeşil olan adanın İngiltere’ye benzediği de söylenir. Buna karşılık Tasmanya, Avustralya’nın gelişmesinin kıtaya getirdiği hızlı değişimden bir ölçüde kopuk kalmıştır.
Tasmanya’nm nüfusu 444.200’dür (1986). Bunun yarıya yakını Hobart’ta yaşar.
