Varşova
Polonya’ nin merkezinde yer alan Varşova, ülkenin başkenti ve en büyük kentidir. Kumluk bir düzlükten geçen Vistül Irmağı’nm batı kıyısmdadır. 10. yüzyılda Gniezno, 11. yüzyıldan 161l’e kadar ise Kraköw Polonya’nın başkentiydi.
Varşova’nın bulunduğu yerde 10. yüzyılda küçük bir ticaret yerleşmesi kurulduğu saptanmıştır. Daha sonra gelişen kent 15. yüzyılda Polonya Krallığının bir bölümünü oluşturan Mazovya Düklüğü’nün merkezi oldu. Kral III. Zygmunt Waza’nın (1587-1632) yönetimi sırasında da Varşova merkezi konumundan dolayı Kraköw’un yerine başkent yapıldı.
Varşova başkent oluşundan sonra fırtınalı bir dönem geçirdi. 1655, 1656 ve 1702’de İsveçliler’in işgaline, 1794’te de Ruslar’ın saldırısına uğradı. Bunu izleyen yıllarda Prusya’nın bir sınır kenti oldu. 1806’da Fransızlar’ın eline geçti; 1807’de de Napolyon’un kurduğu Varşova Düklüğü’nün başkenti oldu. Napolyon’un yenilgisinden sonra Viyana Kongresi’yle (1814-15) Rusya’ya verildi. Düklük daha sonra, Polonya Kongre Krallığı adıyla Rus çarının yönetiminde bir krallık oldu.
1830’da Polonyalılar Ruslar’a karşı ayaklandı, ama bir yıl süren kanlı çarpışmalardan sonra Varşova Ruslar’ca geri alındı. 1863’teki ikinci ayaklanma da başarısızlıkla sonuçlandı. Bu kez Ruslar Polonya adını da ortadan kaldırmak istediler; böylece Polonya, yönetim kenti Varşova olan bir eyalete dönüştürüldü. Varşova I. Dünya Savaşı’nda Almanlar’ca işgal edildi (1915); 1918’de de yeniden kurulan Polonya’nın başkenti olarak eski durumuna kavuştu. 1920’de Rus ordusu, kentin yaklaşık birkaç kilometre doğusunda Polonyalılar’ca yenilgiye uğratıldı. II. Dünya Savaşı’nda, Varşova’nın büyük bölümü önce 1939’da Almanlar’ca kuşatıldığı sırada, beş yıl sonra da PolonyalIlar Almanlar’a karşı ayaklandıklarında olmak üzere iki kez yakılıp yıkıldı. İkincisinde SSCB birlikleri Vistül’ün karşı yakasında bir sanayi bölgesi olan Praga’ yı ele geçirerek kent Almanlar’ca yıkılırken burada beklediler. Ocak 1945’te kente girerek Almanlar’ı yıkıntıya dönmüş Varşova’dan çıkardılar.
Varşova’da krallık sarayı ile Polonyalı soylularca yaptırılan saray ve kiliselerin de yer aldığı çok sayıda görkemli yapı vardır. Varşova’daki binaların güzelliği ünlü İtalyan ressam Canaletto’nun (1697-1768) tablolarında görülebilir. Canaletto’nun tabloları o kadar gerçeğe yakındır ki, Polonyalılar II. Dünya Savaşı’ndan sonra eski kentin yeniden kurulması çalışmalarında rehber olarak bu tabloları kullanmışlardı. Varşova’ daki en büyük yapı 1955’te SSCB tarafından Polonya’ya bir armağan olarak yaptırılan Bilim ve Kültür Sarayı’dır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra demir-çelik fabrikaları, motorlu araç ve traktör fabrikaları, kimyasal madde, basımcılık ve elektrik makinesi sanayileri gibi çok sayıda sanayi kuruluşu ile giderek gelişen Varşova, Polonya’nın en önemli sanayi merkezlerinden biri oldu. Eski günlerde kent, el yapımı eşyalar satan binlerce ufak dükkânı ile tanınırdı; gelişme döneminde de terzileri ve ayakkabıcıları eski önemini yeniden kazandı.
Varşova, Polonya’nın karayolu ve demiryolu merkezidir. Vistül kıyısında büyük bir liman bulunur. Uluslararası havalimanı kent merkezinden birkaç kilometre uzaktadır.
Varşova’nın nüfusu 1.671.400’dür (1988).
