BOTANİK
Botanik ya da bitkibilim, biyolojinin bitkileri inceleyen dalıdır. Bilim adamlarının bitki tanımında henüz tam bir görüş birliğine varamamış olmalarına karşın, yalnız gerçek bitkiler değil, uzmanların bitki olarak kabul etmedikleri bütün bitkisel canlılar da bu bilim dalının kapsamına girer. Örneğin suyosunları ile mantarlar çağdaş sınıflandırmada bitki sayılmadığı halde, suyosunlarım, yani algleri inceleyen algoloji ile mantarları inceleyen mikoloji hiç tartışmasız botaniğin uzmanlık dalları sayılır. Bu bilimin, gerçek bitkiler arasından da yalnızca belirli bir grubu, sözgelimi eğreltiotlarını konu alan pteridoloji, yaprakyosunları ile ciğeryosunlarının oluşturduğu karayosunları grubunu konu alan briyoloji ve yalnızca fosil bitkileri inceleyen paleobotanik gibi başka uzmanlık dalları da vardır. Oysa botaniğin ana bölümleri böyle bir ayrım yapmaksızın bütün bitkileri ele alır; ama her biri bitkileri değişik bir açıdan inceler. Bu dört ana bölüm ile kapsadıkları başlıca altbölümler aşağıda kısaca tanımlanmıştır:
1. Bitki morfolojisi bitkilerin kök, gövde, yaprak, çiçek gibi bölümlerinin bütün yapısal ve biçimsel özelliklerini inceler. Bu geniş kapsamlı bölümün daha ince ayrıntılar üzerinde yoğunlaşmış birçok altbölümü vardır. Örneğin yapısal morfoloji bitkilerin bütün bölümlerini dış yapıları ve görünümleriyle biçimsel açıdan ele alırken, bitki anatomisi iç yapılarını doku ve hücre düzeyinde inceler. Bu inceleme de dokuların yapılanma özelliklerini araştıran bitki histolojisi ya da dokubilimi ile hücrelerin biçim, boyut, duvar kalınlığı gibi mikroskobik yapısal özelliklerini araştıran bitki sitolojisi ya da hücrebilimi gibi uzmanlık alanlarına dayanır. Kısacası çiçeklerin konumu, taçyaprak ve çanakyaprakların yerleşme düzeni, erkekorganların ve dişiorganların ayırt edici yapısal özellikleri, yaprakların biçimi ve dokusu üstüne bütün ayrıntılı bilgileri bitki morfolojisi sağlar. Bu nedenle bitkilerin sınıflandırılması, yani benzer özelliklerine göre sınıf, takım, familya, cins ve tür düzeyinde gruplandırılması büyük ölçüde bitki morfolojisine dayanır.
2. Bitki fizyolojisi bitkilerin üreme ve büyüme süreçlerini, yaşam çevrimini, solunum ve beslenme gibi yaşamsal işlevlerini konu alır. Örneğin köklerin topraktan suyu emmesi, su ve besin maddelerinin iletimdoku sistemiyle yapraklara taşınması, yapraklarda fotosentezle besin üretimi bu inceleme alanının kapsamına girer.
Bitki morfolojisi ile bitki fizyolojisi sağlıklı bitkileri konu alırken, bitki patolojisi ya da fitopatoloji de bitki hastalıklarıyla ilgilenir.
3. Bitki ekolojisi ya da çevrebilimi bir yandan bitkilerin yaşadığı doğal ortamın biyolojik ve fiziksel özelliklerini, örneğin toprak, nem, hava sıcaklığı ve ışık koşullarını, bir yandan da bitkilerin çevreyle ilişkilerini, yani hem cansız doğanın, hem de aynı ortamdaki öbür bitkiler ile hayvanların bitki toplulukları üzerindeki etkilerini araştırır. Ayrıca orman, çalılık, fundalık, çayır, bataklık ve turbalık gibi bitki topluluklarının incelenmesi de bu bölümün konusudur.
4. Bitki sistematiği türler arasındaki farklılıkları saptayarak bütün bitkileri ortak özelliklerine göre sınıflandırır; bitki taksonomisi de tanımlanmış özelliklerine göre bitkileri adlandırır.
Ayrıca botanik ile öbür bilim dallarının işbirliğinden doğan ortak uzmanlık alanları da vardır. Örneğin bitki coğrafyası bitkilerin yeryüzündeki dağılımını, etnobotanik insan topluluklarının tarih boyunca bitkilerden nasıl yararlandığını, bitki genetiği ise kalıtsal özelliklerin yeni döllere nasıl aktarıldığını ve gen aktarımıyla insana daha yararlı ya da daha verimli soyların nasıl elde edileceğini araştırır. Bunların dışında, botaniğin özellikle tarım, ormancılık, bahçecilik, seracılık ve eczacılıkla da çok yakın ilişkisi vardır.
