Dairesel hareket
Dairesel hareket, Hem doğada, hem de yapay aygıtlarda görülen en yaygın hareket çeşitlerinden biri. Gezegenler Güneş etrafında aşağı yukarı dairesel bir yörüngeyle dönerler, Yer'in günlük hareketi yıldızları gökyüzünde dairesel yollarda döner gibi gösterir. Modern sanayi uygarlığının makineleri dairesel çarklara dayanır. Yunan filozofları ve onların görüşlerini benimseyen Ortaçağ'daki skolastik filozoflar dairesel hareketi en kusursuz hareket çeşidi saymışlar, gök cisimlerinin hareketlerinin dairesel olması gerektiğini tartışmışlardır. Gezegenlerin gökyüzünde görünen hareketleri açık olarak dairesel olmadığından, İskenderiyeli Ptolemaios, gezegenlerin genişleyen çemberler halindeki noktalar çevresinde dairesel hareketine dayanan karmaşık bir deneysel model hazırlamıştır.
Hareket eden bir cisim dış etkilerden bağımsızsa, bir doğru boyunca değişmez bir hızla hareket etmeyi sürdürür. Bu cisim, hıza sürekli olarak dik kalacak biçimde, sürekli olarak doğrultusu değişen bir güç uygulanırsa, bir daire çevresinde yol alır. Söz konusu dik güce "merkezcil güç" adı verilir. Dönen maddenin hızı her zaman teğet olduğundan merkezcil güç radyaldır; m kütleli bir cismin dairesel bir yörüngede, değişmez v hızıyla yol alması için merkezcil gücün mv2/r ye eşit olması gerekir. Gezegenler için merkezcil gücü yerçekimi sağlar.
Daire biçiminde hareket eden bir cismin bir tam devri için gereken zamana periyod (T) denir. Birim zamandaki devirse frekans (f) diye adlandırılır ve T=7/f olur. Radyan/saniye birimindeki w açısal hızı 2(pi)f'ye eşittir, burada f, devir/saniye biçiminde verilir. Teğet hız v, ye eşittir. Bu tanımlamalar ve formüller temel devir verilerini hesaplamada kullanılabilir.
Doğrusal hareketin ölçülerinin dairesel hareketle benzerlikleri vardır. Doğrusal yer değiştirme (x) açısal yerdeğiştirmeye (0),doğrusal hız (v) da açısal hıza M karşılık gelir. Dönen maddenin eylemsizliğine, "eylemsizlik momenti (/) adı verilir; r yarıçaplı bir daire içinde hareket eden m kütleli bir noktasal cisim için l=mr2'dir. Doğrusal moment (mv), açısal momente (ha) karşılık gelir. Bir noktasal cisim için w =-(mr2) w=mvr'dir. Dairesel kinetik enerji 1/2 w2dir.
Değişmez hızla dairesel hareket eden bir cismin bir eksen üstüne izdüşümü özel bir salınım türü olan basit armonik hareketi verir.