Dizel Motoru
İçten yanmalı motorların en yaygın tiplerinden biri benzin motoru, öbürü dizel motorudur. Benzin m otorunda olduğu gibi dizel m otorunda da silindirler ve bu silindirlerin içinde inip çıkarak krank milini döndüren pistonlar bulunur. Çalışma ilkesi temelde aynı olan bu iki m otor arasındaki en önemli fark, benzin m otorlarında bulunan karbüratörün ve elektrikli ateşleme sisteminin dizel m otorlarında bulunmamasıdır.
Bisiklet lastiklerine pompayla hava basarken pompanın alt bölümünün hafifçe ısındığı belki dikkatinizi çekmiştir. Bunun nedeni pompanın alt ucunda sıkışan havanın ısınmasıdır. Bu özellik yalnız havaya özgü değildir; basınç altında sıkıştırılan bütün gazlar ısınır ve doğal olarak sıkıştırma oranı arttıkça sıcaklık da iyice yükselir. Gazların bu özelliğinden yararlanan dizel m otorunda da silindirin içinde yukarı doğru çıkan piston havayı öyle sıkıştırır ki, sonunda havanın sıcaklığı yakıtı tutuşturabilecek düzeye ulaşır. Aynı anda güçlü bir pompa bir memenin incecik deliklerinden silindirin içine buhar halinde yakıt püskürtür. Bu yakıt silindirin içindeki sıcak havayla karşılaştığı anda tutuşarak yanar ve açığa çıkan sıcak gazlar pistonu daha da büyük bir basınçla aşağıya doğru iter.
Benzin motoru gibi dizel m otoru da “dört zamanlı” ya da “iki zamanlı” olarak çalışır; yani her piston krank milini bir kez döndürebilmek için gerekli çevrimi dört ya da iki zamanda tamamlar. Yalnız benzin m otorlarında hava ile yakıtı belirli oranlarda karıştıran bir karbüratör vardır ve silindirlere gönderilen hava-yakıt karışımı bujilerin ürettiği elektrik kıvılcımıyla ateşlenir. Oysa dizel motorlarının silindirlerine yalnızca hava emilir ve sıkıştırma zamanında püskürtülen yakıt doğrudan doğruya havanın sıcaklığıyla tutuşur. Bu nedenle dizel motorlarında, özgül ağırlığı benzininkinden çok daha yüksek, buna karşılık tutuşma noktası daha düşük olan mazot ya da dizel yakıtı gibi ağır yağlar kullanılır.
Dizel motoru Alman mühendis Rudolf Diesel’in buluşudur. 1892’de bu buluşunun patentini alan Diesel’in asıl düşüncesi kömür tozundan petrol türevlerine kadar her çeşit yakıtla çalışabilen bir motor yapmaktı. Bu amacına ulaşamadı ama aynı güçteki başka m otorlardan daha az yakıt tüketen dizel motoru gene de çok tutuldu. Başlangıçta çok hantal ve ağır olduğu için ancak sabit güç kaynağı olarak kullanılan dizel motorları bugün özellikle gemi, kamyon, otobüs, traktör ve demiryolu lokomotifleri gibi ağır taşıtlardan otomobillere kadar birçok ulaşım aracında, ayrıca bazı elektrik santrallarında üreteçleri çalıştırmak için kullanılır.
Bazı gemi ve lokomotiflerde de dizelelektrik motorları vardır. Bunlarda dizel m otoru elektrik üreteçlerini, bu üreteçlerin ürettiği elektrik akımı da geminin pervanesine ya da lokomotifin tekerleklerine bağlı olan elektrik motorlarını çalıştırır.
