Domuz
Domuz, İster yabani, ister evcil olsun, domuzgiller ailesine (çift parmaklılar takımı) giren memeli hayvanların ortak adı. Evcil domuzun, Avrasya yaban domuzundan (Sus scropha) türetildiği ve ilk kez İ.Ö. 7000 yıllarında Çin'de evcilleştirildiği sanılır. Batı Avrupa'daysa çok daha geç dönemlerde evcilleştirilmiştir. Amerika kıtasında Sus cinsinden yerli türe rastlanmaz. Tayassu cinsine giren pekariler, Orta ve Güney Amerika kökenli domuzlardır.
Sürü oluşturan hayvanlar olmadıkları için, domuzları evcilleştirme çabaları göçebe toplumlardan önce yerleşik toplumlarda başladı: Domuz, önce, inek ve koyun gibi otlaklarda yetiştirildi. Yaban domuzunda göç içgüdüsünün bulunmaması ve domuzların evcilleştirildiği ilk tarım yerleşmelerinin birbirine uzak kurulmuş olmaları, evcil domuz ırklarında büyük farklılıkların oluşmasına ve yerel ırkların ortaya çıkmasına yol açtı.
Not: Sus cinsine giren domuzlar büyük iktisadi değer taşıyan hayvanlardır: Hepçil beslenirler; hızla cinsel olgunluğa erişirler ve çok hızlı ürerler.
DOMUZUN ÖZELLİKLERİ
Domuzun orta irilikte ama tıknaz bir bedeni, sert kıllarla kaplı kalın bir derisi vardır; başı iridir ve burun kesimi öne doğru çıkıntı yapan hareketli bir sumakla son bulur; kuyruğu kısa ve eğridir; ayaklarında dört parmak vardır ve bunlardan yalnızca ortada bulunan ikisi yere değer; köpek dişleri gelişmiştir ve savunma dişleri gibi çıkıntı yapar; burnu, bir kürek gibi toprağı kazma olanağı vererek, yiyecek aramasına yardımcı olur. Koku alma duyusu keskindir; iyi yüzücüdür; hem tırıs hem de dörtnal koşabilen hızlı bir hayvandır. Pislikleriyle ünlü olmalarına karşın, domuzlar aslında temiz hayvanlardır; güneşin sıcağından, bitlerden ve başka asalaklardan korunmak için çamura gömülürler. Ayrıca domuz, en akıllı evcil hayvanlardan biridir.
Sus cinsinin yaban domuzu (Sus scropha) dışındaki başlıca türleri, yüksekliği yalnızca 30 cm dolayında olan cüce yabandomuzu (S. salvanius), sakallı yaban domuzu (S. barbatus) va Cava yaban domuzudur (S. verrucosus). Domuzgiller ailesinin öbür türleri arasında, düğmeli domuzu (Phacocerus aethiopicus), Sulavesi adasında yaşayan bir yabandomuzu türü olan geyik domuzu (Babyrousa babyrussa)ve XX. yy'ın başlarında Afrika ormanlarında keşfedilen Afrika orman domuzu (Hylochoerus meinertzhageni) sayılabilir.
EVCİL DOMUZ
Domuzun doğurgan bir hayvan olması ve yemek artıkları dahil hemen her tür yiyeceği yemesi, tarıma elverişli her yerde domuz yetiştirilebilmesine olanak vermektedir. Yüksek enerjili yiyecekleri kısa sürede ete dönüştürebilme yeteneği ve dik başlı bir hayvan olmaması, müslüman ve musevi olmayan ülkelerde domuzun yoğun biçimde beslenmesine yol açmıştır: İslâm ve musevilikse domuzu mekruh sayar ve eti yenmeyen hayvanlar arasına sokar; dolayısıyla bu iki dinin yaygın olduğu Ortadoğu'da pek domuz beslenmez. En çok domuz besleyen ülkeler Çin, Rusya, ABD, Brezilya, Batı Almanya ve Polonya'dır.
Domuz doğurgan bir hayvandır: Yılda iki kez 6-15 yavru yapar. Emzirme süresi 3-8 hafta arasında değişir. Dişi emzirmenin sona ermesinden kısa süre sonra döllenebilir. Gebelik süresi 114 gündür. Yavrular, ırklara ve beslenme rejimlerine bağlı olarak, 4-6 aylık olunca cinsel olgunluğa erişirler.
Domuzdan elde edilen ürünler: Domuzun hemen her şeyi kullanılabilir ve pazarlanabilir: Eti, yağı, kanı yenir; sakatatından soslar yapılır; işkembesi ve bağırsakları değerlendirilir; derisinden çeşitli eşyalar, kıllarından fırça yapılır; salgı bezlerinden hormonlar ve çeşitli ilaçlar üretilir.