Etiyopya
Afrika'nın doğusunda yer alan bir ülkedir. Resmi adı Etiyopya Demokratik Halk Cumhuriyeti, eski adı Habeşistan'dır. Kuzeyde Kızıldeniz ve Cibuti, batıda Sudan, doğuda ve güneyde Kenya ve Somali ile çevrilidir.
Etiyopya yüzey şekilleri bakımından engebeli bir ülkedir. Batısında, deniz düzeyinden yüksekliği l .500-2.500 metreyi bulan geniş yaylalar yer alır. Bu yaylalar kuzeyden güneye doğru uzanan sıradağlar, derin boğaz ve kanyonlarla kesilir. Engebeli bölge doğuya doğru gidildikçe yerini alçak düzlüklere bırakır. Kuzeyde Kızıldeniz kıyısında ve güneydoğuda çöl görünümlü alçak düzlükler yer alır. 4.620 metre yüksekliğindeki Daşan Dağı ülkenin en yüksek dağıdır.
Etiyopya'nın batısında Atbara, Mavi Nil (Bahrülazrak) ve Sobat ırmakları kuzeybatı ve batı yönünde uzanan derin vadiler boyunca akarak, Nil Irmağı’yla birleşirler. Her yıl mayıs ile eylül ayları arasındaki bol yağışlı dönemde kabarıp taşan bu ırmaklar alüvyonlu toprakları batıdaki Nil vadisine sürükler. Doğu yönünde akan Ağuaş İrmağı çöl bölgesindeki bataklık ve tuz göllerine karışarak, Kızıldeniz'e ulaşamadan yok olur. Etiyopya' nın en büyük gölü olan Tana kuzeybatıdadır. Öteki göller Rift vadisi boyunca uzanır.
Güneybatıdaki yağış alan alçak bölgelerde ve serin yaylalarda ormanlar ve koruluklar yer alır. Ormanlarda 100’ü aşkın ağaç çeşidi vardır. Çöl ve yarı çöl alanlar dikenli çalılıklar ve fundalıklarla kaplıdır. Bu kesimler yağışlardan hemen sonra yeşerse de, birkaç hafta sonra kuruyarak yeniden eski durumuna döner.
Etiyopya hayvan varlığı bakımından oldukça zengindir. Yoğun yerleşim alanlarının dışındaki bölgelerde aslan, zebra, devekuşu, maymun, fil ve antilop; ırmak ve göl alanlarında ise suaygırları ve timsahlar yaşar.
Etiyopya'nın kuzeydoğusunda yer alan Eritre önceleri bir İtalyan sömürgesiyken daha sonra Etiyopya’nın bir eyaleti olmuştur. Eritre'nin, Kızıldeniz üzerinde Babülmendep Boğazı'nın kuzey kıyılarında, oldukça yoğun bir yerleşim bölgesi vardır. Yağış miktarlarındaki büyük farklılıklar ve çekirge sürülerinin saldırıları tarımın gelişmesini engellediği için yoksul bir yöredir.
Eritreliler’in yaklaşık yüzde 70'i Müslüman'dır. Halkın çoğunluğu dağlık bölgelerde yaşar. Buradaki tek büyük yerleşim bölgesi, aynı zamanda yönetim merkezi de olan Asmara'dır. Asmara, 64 km uzaklıkta olan Kızıldeniz'deki Massava limanına demiryoluyla bağlanır. Kıyıdaki ovaların sulanabilir yerlerinde az miktarda pamuk ve tahıl üretilir. Halkın çoğunluğu göçebedir. Bir bölümü ise zamk ve reçine toplayarak geçinir. Otlakların az olmasına karşın sığır, koyun ve keçi beslenir. Eritre 1980'lerden beri Kuzey Afrika'nın açlıktan en fazla etkilenen bölgelerinden biridir.
Eritre’nin toplam nüfusu 2.704.000, yüzölçümü 47.400 km2’dir.
Etiyopya "yanık tenli insanlar ülkesi" anlamına gelir. Ne var ki. Etiyopya’nın yerli halkı olarak kabul edilen Amharalar ülkenin kuzey kesiminde yaşarlar. Orta kesimlerde, kalabalık bir grup olan ve Amharalar’dan daha siyah tenli olan Gallalar yaşar. Bunlardan başka Somaliler, Afarlar ve Tigreler ve Tigrinyalar ülkede yaşayan belli başlı topluluklardır.
Etiyopya’ya Hıristiyanlık Mısır yoluyla girmiş ve 4. yüzyılda resmi din olarak benimsenmiştir. Günümüzde Hıristiyanlar çoğunluktadır. Müslümanlar Kızıldeniz kıyılarında, güneydoğudaki çöllerde ve batıdaki sınır boylarında, Yahudiler ise kuzeybatıda Gondar yöresinde toplanmışlardı. Büyük bir açlığın yaşandığı 1985. yılında bu yöredeki Yahudiler İsrail’e göçtüler.
Resmi dil Amhara dilidir. Am hara’ya benzeyen Tigrinya’dan başka, Arapça da içinde olmak üzere çeşitli diller konuşulur.
Şiddetli ısı değişikliklerinin olmadığı, bol yağışlı ve ekime elverişli yüksek yaylalarda yaşayan halk tarım ve hayvancılıkla geçinir. Başlıca tarım ürünleri darı, arpa, mısır, buğday, baklagiller ve yağlı tohumlardır. Etiyopya’nın dışarıya sattığı en önemli ürün kahvedir. Meyvecilik daha çok alçak bölgelerde yaygındır. Koyun, keçi, sığır ve develerden elde edilen yün ve derinin büyük bir bölümü dışarıya satılır.
Ülke ekonomisinde önemli bir yer tutm ayan sanayi, dokumacılık, besin, tütün ve şeker işlemeciliğinden oluşur. Etiyopya’nın ulaşım sistemi gelişmemiştir. Başkent Addis Ababa Cibuti'ye karayoluyla, Massava da Asmara’ya demiryoluyla bağlanır. Addis Ababa ve Asmara'da uluslararası havaalanları vardır.
Tarih
Etiyopya Afrika'nın en eski uygarlık merkezlerinden biridir. İÖ 1100’lerden beri krallıkla yönetilmiştir. İS 2. yüzyılda, Hz. Süleyman ve Sabâ Melikesi’nin soyundan geldiğine inanılan I. Menelik Aksum Krallığı'nı kurdu. Komşu ülkeleri de fethederek topraklarını genişleten I. Menelik krallığı güçlü bir imparatorluğa dönüştürdü. İS 6. yüzyılda Pers ve Arap saldırılarının ardından, İS 7. yüzyılda Müslümanlar hemen hemen tüm Afrika'yı ele geçirdiler. Böylece 1.000 yıl kadar Etiyopya' nın Hıristiyan dünyasıyla ilişkisi kesildi. Batıyla olan ilişkiler 16. yüzyılda Portekizliler’in Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan’a ulaşan yolu keşfetmesiyle yeniden canlandı. Etiyopya'ya misyonerler göndererek orada kiliseler, saraylar ve köprüler yaptıran Portekizliler. bir yandan da ülkeyi işgal eden Arap ordularına karşı EtiyopyalIlar ile birlikte savaştılar.
Batılı devletlerin bölgede üstünlük kurma mücadelesi 17. ve 18. yüzyıl boyunca sürdü. 1869'da açılan Süveyş Kanalı Avrupa ile Etiyopya arasındaki ulaşımı büyük ölçüde kolaylaştırdı. 1885'te Massava'yı işgal eden İtalyanlar, 1889'da Eritre'nin tümünü ele geçirdiler. 1896'da Etiyopya'nın içlerine doğru yayılan İtalyanlar ağır bir yenilgiye uğradılar. Ama 1931'de büyük bir orduyla yeniden saldırarak Etiyopya'nın tümünü ele geçirdiler. Sürgüne gönderilen İmparator Haile Selasiye 1941'de, II. Dünya Savaşı'nda İtalya' mn müttefik güçler tarafından yenilgiye uğratılmasından sonra ülkesine geri döndü.
Eritre’nin Etiyopya’dan ayrılmasını isteyen bağımsızlık yanlıları ile yönetim arasında 1960’lardaki kıtlık ve açlık döneminde başlayan çatışma uzun bir iç savaşa dönüştü. Haile Selasiye 1974’te düzenlenen bir askeri darbeyle tahttan indirildi; bir yıl sonra da öldü. 1977’de Yarbay Mengistu Haile Mariam ülkede denetimi ele geçirdi.
1983-85 yıllarında Kuzey Afrika’da baş gösteren açlıktan en çok etkilenen ülke Etiyopya oldu.
1987’de hazırlanan bir anayasa taslağı halkoylamasıyla kabul edildi; kurulan Ulusal Meclis Mengistu’yu devlet başkanlığına atadı. Etiyopya’da siyasal ve ekonomik dengeyi sağlama çabaları bugün de sürmektedir.
