Gök fotoğrafçılığı
Gök fotoğrafçılığı, Gözlem verileri elde etmek amacıyla yıldızların ve öbürgök cisimlerinin fotoğrafının çekilmesi. Gökfotoğrafçılığı, astronomi ve astrofizik araştırmalarında uzun süredir önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Başka teknikler, belirli alanlarda fotoğrafı aşan ilerlemelere olanak sağlamıştır ama, fotoğraf yönteminin sağladığı üstünlük, gökyüzünün ikiboyutlu bir görüntüsünü vermesidir.
Teknikler. Gök fotoğrafçılığında, teleskopa, fotoğraf makinesi olarak kullanılabilmesini sağlayan bir araç takılır. Ayrıca, fotoğraflı yıldız katalogu gözlemlerinde kullanılan astrograflar ve Schmidt teleskopu gibi bazı teleskop tipleri yalnızca gök fotoğrafçılığı için tasarlanmıştır. Schmidt teleskopunun üstünlüğü, geniş açılı bir alanda kusursuz görüntüler yaratmasıdır. Bu görüntüler, küresel bir ayna ile aynadan ileri gelen küresel sapmayı düzeltmek için aynanın kavisli merkezine yerleştirilmiş, küresel olmayan, ince bir düzeltici cam levha aracılığıyla gerçekleştirilir.
Görüntü güçlendirici bazı teknikler arasında, elek-trografik kameranın geliştirilmesi, geleneksel fotoelektrik ya da fotoğraf yöntemleriyle saptanabilenden daha sönük yıldızları ölçme olanağı yaratmıştır. Bu kamerada görüntü, teleskopun odak düzlemine yerleştirilmiş bir fotokatodun yaydığı aşırı hızlandırılmış elektronlar ile bir fotoğraf levhası üstünde oluşturulur.
Gökbilim araştırmalarında kullanılabilecek fotoğraf emülsiyonlarında oldukça önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Tayfın X ışını bölgesinden başlayıp görünür bölgeye, radyo bölgesine ve 1.150 nanometreye uzanan aralıkta farklı tayf duyarlılıkları bulunan emülsiyonlar yapılmıştır; ayrıca her bölgede, özel görüntü güçlendirme tekniklerinin yanı sıra, farklı gren büyüklükleri ve hızları bulunan emülsiyonlar da vardır. Emülsiyon ve filtre birleşimi doğru seçilirse, gök fotoğrafı çekimi, önceden belirlenen bir tayf kuşağıyla sınırlandırılabilir.
Uygulamalar. Gök fotoğrafçılığı, astronomi kataloglarının ve atlaslarının hazırlanmasında önemli bir işlev görmüştür. Yıldız kataloglarının yapımında ve sönük yıldızların özhareketine ilişkin çalışmalarda kullanılan fotoğraflar, alanı geniş açılı ve orta odak uzaklıklı teleskoplarla çekilir. Özhareket araştırmalarında, birkaç yıl arayla gökyüzünün aynı bölgelerinin fotoğrafları çekilir ve pırıldaklı mikroskop ya da başka bir aygıt kullanılarak, çekilen fotoğraflar karşılaştırılır. Yıldızların ıraklık açısını (paralaks), yıldız kümelerinin üyelerini ve hareketlerini, ikili sistemlerdeki göreli hareketleri belirlemek için, geniş ölçekli ama küçük alanlı uzun odaklı teleskoplar kullanılır.
Yıldız ışığını renklerine ayıran tayf ölçümünde, yıldız tayflarının sınıflandırılması ve ışın hızı belirlemeleri açısından, fotoğraf yöntemi büyük önem taşımayı sürdürmektedir. Objektif prizmaları takılmış Schmidt teleskoplarıyla çekilen fotoğraflar kullanılarak, çok sayıda yıldızın tayf sınıflandırmaları yapılmıştır.