Haçlı seferleri
Haçlı seferleri, Hıristiyanların, "Kutsal Topraklar'ı kurtarmak" savıyla müslümanlara, özellikle de Türklere karşı düzenledikleri seferleri topluca belirten terim. "Haçlı" terimi, sefere katılanların giydikleri uzun giysilerin üstüne kırmızı kumaştan bir haç dikilmiş olmasından kaynaklanır. Haçlı seferleri aslında, "Kutsal Topraklar'ı kurtarmak"tan çok, Türklerin Doğu'da Bizans zararına yayılması karşısında hıristiyanlığı korumak için başlatılmıştır. Buna ayrıca, papalığın Doğu ve Batı kiliselerini yeniden birleştirme umudu, bir kıtlık dönemi içindeki Avrupa'da feodal beylerin halk ayaklanmalarıyla karşı karşıya kalma tehlikesini dışarıya yönlendirme isteği gibi nedenleri de eklemek gerekir.
Birinci Haçlı seferi, Türklerin Filistin'i ele geçirmeleri üstüne, 1096-1099 arasında yapıldı. Papa Urbanus ll'nin girişimiyle, özellikle Venedik, Ceneviz, Pisa ve Amalfi askerlerinin, rahip ve keşişlerin, çeşitli suçluların, vb. oluşturdukları ilk Haçlı topluluğunun, İzmit önlerinde Türkler tarafından yok edilmesinden (1096) sonra yola çıkan, Godefroi de Bouillon komutasındaki birinci Haçlı ordusu, 1097'de İstanbul Boğazı'nı aşarak Anadolu'ya girdi ve İznik, Urfa, Antakya'yı ele geçirdi. Kudüs'ü kuşatarak, o sırada Türklerden geri almış olan Fatimilerden aldı (1099) ve Kudüs'te bir Latin krallığı kuruldu.
İkinci Haçlı seferi, İslâm dünyasında Türklerin önderliğinde başlatılan Kudüs'ü geri alma çalışmaları sırasında, Musul atabeyi İmam Zengi'nin Urfa'yı Haçlılardan alması (1144) üstüne, Kudüs Krallığı'na yardım amacıyla 1147-1149 arasında yapıldı. Fransa Kralı Louis VII ile Almanya imparatoru Konrad III komutasındaki Haçlı ordusu, İstanbul yoluyla Anadolu'ya girdiyse de, Konrad III, Konya ovasında Sultan Mesut l'e yenildi; Louis VII, Şam'ı kuşattı; ama hiçbir sonuç alamadan ülkesine dönmek zorunda kaldı.
Üçüncü Haçlı seferi, Selahattin Eyyubi'nin Kudüs'ü geri alması (1187) üstüne 1188-1192 arasında yapıldı. Fransa Kralı Philippe Auguste, İngiltere Kralı Arslan Yürekli Richard ve Almanya İmparatoru Kızılsakal Friedrich II komutasındaki Haçlı orduları, Anadolu'da Kılıç Arslan II karşısında birçok yenilgiye uğradılar ve Friedrich II, Silifke suyunda boğularak öldü. Philippe Auguste ve Richard, uzun bir kuşatmadan sonra Akkâ'yı aldılar. Philippe Auguste'ün ülkesine dönmesinden sonra Kudüs'ü almayı başaramayan Richard, Selahattin Eyyubi'yle barış yaparak (1192) geri dönmek zorunda kaldı.
Dördüncü Haçlı seferi, 1202-1204 arasında, gene Kudüs'ü geri almak savıyla yapıldı. Ama Haçlılar, İstanbul'u işgal edip, İstanbul Latin İmparatorluğu'nu kurdular.
Beşinci Haçlı seferi, dördüncü Haçlı seferinin, amacıyla ilgisiz bir biçimde sonuçlanması üstüne 1217-1221 arasında yapıldı. Macar Kralı Andraş II'nin 1217'de Akkâ önlerine ulaşıp hiçbir başarı elde edemeden geri dönmesinden sonra Haçlılar, Kahire önlerinde büyük bir yenilgiye uğradılar (1219).
Altıncı Haçlı seferi, 1228-1229 arasında, imparator Friedrich ll'nin yönetiminde yapıldı. Friedrich II, Sultan Melik Kâmil'le anlaşarak (1229), Kudüs'ün büyük bölümünü elde ettiyse de, papanın anlaşmayı onaylamaması üstüne ülkesine döndü; Sultan Baybars da kenti geri aldı.
Yedinci (1247-1250) ve Sekizinci (1268-1270) Haçlı seferleri de başarısızlıkla sonuçlanınca, hıristiyanların Doğu’da ellerinde tutabildikleri son kentlerde düştü ve XIII. yy. sonlarında Haçlı seferleri sona erdi. Ama o tarihten sonra, XIV. yy'da hıristiyanların 1344'te İzmir'i almalarıyla, 1365'te de İskenderiye'yi yağmalamalarıyla sonuçlanan savaşlarda birer Haçlı seferi özelliği taşıdı. Ayrıca, Türkleri Avrupa'dan çıkarmak için OsmanlIlara karşı düzenlenen ve tümü hıristiyan kuvvetlerinin bozgunuyla sonuçlanan Sırp Sındığı (1364), Birinci ve İkinci Kosova (1448) savaşları, vb. birçok savaş da, birçok tarihçiye göre, birer Haçlı seferiydi.