Katamaran
Birbirine bağlı iki gövdeden oluşan deniz teknesine katamaran denir. Bu tür tekneler Pasifik Adaları’nda yüzyıllardan beri kullanılmaktadır. Katamaran sözcüğü Hindistan’ın güneyinde konuşulan Tamil dilinde “bağlı ağaç” anlamına gelen kattamararri'dan gelir. Üç gövdeli teknelere trimaran denir. Önceleri kürekle yürütülen katamaranlar daha sonra yelkenin eklenmesiyle büyük hız kazandı.
İlk katamaranlar, yükü taşıyan bir ana gövde ile, yandan buna sopalarla bağlı küçük bir şamandıradan oluşuyordu. Bu şamandıra rüzgârın geliş yönünde tutulur; rüzgârın yelken üzerindeki kuvvetini dengelerdi. Tekne rüzgâra doğru yol alırken (denizci terimiyle orsalarken), yön değiştirince (tramola), teknenin de yönünün 180° çevrilmesi gerekirdi. Çünkü şamandıranın rüzgârın geliş yönünde kalması zorunluydu. Bu teknelerin burnu ve kıçı aynı olduğu için, iki yönde de gidebiliyor, dönme anında yelken takımı da ters yöne çevrilebiliyordu.
1300’lerde Polinezya kökenli Maoriler Yeni Zelanda’ya çift gövdeli kocaman kanolarla çıktılar. Bu ikiz teknelerin ortasındaki yelken direğine sazdan örme büyük bir yelken çekiliyordu. 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa’da katamarana benzer tekneler yapıldı. Tek gövdeli yatlara göre çok hızlı olan bu tekneler yat kulüplerince yarışmalara alınmadıkları için yaygınlaşamadı.
1950’lerden sonra plastik ve metal alaşımların ortaya çıkmasıyla katamaranlar yaygınlaştı. Bu yeni gereçlerin hafifliğine karşın, çok dayanıklı ve güçlü oluşu, teknenin 25 deniz milini aşan büyük hızlarda seyredebilmesine olanak verdi. Günümüzde, bir ya da iki kişinin kullandığı bu tür çok gövdeli tekneler için özel yarışlar düzenlenmektedir.
Çok gövdeli teknelerle tek gövdeli tekneler arasındaki temel fark, çok gövdeli teknelerin genişlikleri sayesinde kazandıkları dengedir. Tek gövdeli tekneler bu dengeyi kazanmak için nerdeyse teknenin ağırlığının yarısına eşit omurgalar taşır. Çok gövdeli teknelerde gereksiz ağırlık olmadığı için, rüzgâr kuvveti tekneyi daha hızlı hareket ettirebilir. Teknenin yarması gereken su da daha az olur. Böylece hız üç katma çıkabilir. Katamaranların en büyük sakıncası, tek gövdeli teknelerin tersine, devrildikleri zaman kolayca düzelememeleridir. Yelkenli katamaranların yanı sıra motorlu katamaranlar da vardır. İstanbul’da işleyen deniz otobüsleri yolcu taşımak için yapılmış motorlu katamaranlara örnektir.
