Kavun ve Karpuz
Kavun ve Karpuz, yazın sıcak günlerinde serinletici etkisiyle bolca yenen ve en sevilen meyvelerdendir. Her ikisi de kabakgiller familyasında yer alan kavun ve karpuz bitkilerinin iri meyvelerinden ötürü adları genellikle bir arada anılır. Ama, etli ve bol çekirdekli olmaları dışında pek fazla benzeşmeyen bu meyvelerden kavun genellikle oval ya da yuvarlak biçimli, hoş kokulu ve yeşilimsi sarı ya da pembemsi turuncu etlidir; buna karşılık kavundan genellikle daha iri yapılı olan yuvarlağımsı karpuz meyvelerinin kabuğu yeşil, içi kan kırmızı renkli ve bol suludur. Dünyanın pek çok yerinde yaygın olarak tarımı yapılan bu meyvelerin gerek seralarda gerek açık havada yetiştirilen birçok çeşidi geliştirilmiştir.
Günümüzde artık yabani olarak yani kendiliğinden yetişen örneklerine rastlanmıyorsa da kavunun (Cucumis melo) anayurdunun Asya olduğu kabul edilir. Kavunu Eski Mısırlılar ve Yunanlılar yetiştirmiş, Avrupa’da ise Hristiyanlıktan önce yayılmıştır. Bu bir yıllık ve otsu bitkinin sürünücü bir gövdesi olduğundan tarlalarda toprağın yüzeyine yayılarak gelişir. Gövde gibi tüylerle kaplı olan iri yapraklarının kenarı düz ya da oymalıdır. Kavun kabakgillerin çoğu üyesi gibi küçük sarı çiçekler açar.
Yurdumuzda, her birinin kendine özgü biçimi, rengi ve tadı olan pek çok kavun çeşidi yetiştirilir. Bunlar arasında başlıca belirli yörelerin adı ile bilinen Kırkağaç, Diyarbakır, Hasanbey, Pamukova, ve Van kavunu gibi bazı çeşitler sayılabilir. Ağırlığı 2-7 kg arasında değişen Kırkağaç kavununun kabuğu sarı zemin üzerine yeşil benekli, Hasanbey kavunununki ise kırışık koyu yeşildir. Altınbaş, Ege Bölgesi ve Trakya’da yetişen sarı ve yeşil çizgili birkaç kavun çeşidine verilen ortak addır. Topatan daha çok Marmara Bölgesi’nde yetiştirilen ve şişkince bir sakız kabağına benzeyen ince, sarı kabuklu, lezzetli bir çeşittir.
Anayurdu Afrika’nın tropik kesimleri olan karpuz (Citrullus lanatus), kavun gibi yalnızca bir mevsim yaşayan sürünücü bir bitkidir. Derin oymalı yaprakları ve sapları iri tüylerle donanmış sarı çiçekleri vardır. Yuvarlak ya da oval biçimli meyvelerinin ağırlığı genellikle birkaç kilogramdan 20 kilograma kadar değişir. Bazen çok daha ağır meyveler verebilir. Karpuz meyvelerinde çekirdekler (tohumlar) kavunda olduğu gibi meyvenin ortasındaki boşlukta değil, ete gömülü olarak bulunur. Genellikle siyah renkli olan bu çekirdekler meyvenin kıpkırmızı etiyle çok hoş bir görünüm ve renk uyumu oluşturur. Karpuz kabuğu düz yeşil, yeşil zemin üzerine sarı lekeli ya da çizgilidir. Türkiye’de en yaygın yerli karpuz çeşitleri alaca, çitilli, yenidünya, gülle, Diyarbakır, Tekirdağ ve Manisa karpuzudur.
Kavun ve karpuz bitkileri en iyi sıcak iklimde ve çok su tutmayan, kuru topraklarda yetişir. Gübreye fazlaca gereksinim duymayan bu bitkilerin aşırı gübreleme sonucu yaprakları çok gelişir, buna karşılık meyve verimi düşer.
